Tek Dünya Tek Sağlık

altTürk Tabipleri Birliği ve Türk Veteriner Hekimleri Birliği, son yıllarda ortaya çıkan yeni zoonotik hastalıkların insan, hayvan ve çevre sağlığı üzerine olumsuz etkilerine yönelik olarak oluşturulan "Tek Dünya Tek Sağlık" konusunda ortak bir deklarasyon yayımladılar.

25.04.2009

TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ
ve
TÜRK VETERİNER HEKİMLERİ BİRLİĞİ’nin
“TEK DÜNYA TEK SAĞLIK”
Ortak Deklarasyonu
 

“Tek Dünya Tek Sağlık” konsepti özellikle son yıllarda ortaya çıkan yeni zoonotik hastalıkların insan, hayvan ve çevre sağlığı ile uluslararası ticaret ve ekonomi üzerine oluşturduğu global etkilere bağlı olarak ABD ve AB’deki girişimler sonucunda gündeme gelmiştir. Tek Dünya Tek Sağlık yaklaşımı; insan, hayvan ve çevrenin optimal sağlığı ile yerel, ülkesel ve global olarak çalışan değişik disiplinlerin işbirliği faaliyetleri olarak önem kazanmış ve bunun sonucu olarak Amerikan Veteriner Hekimleri Birliği ile Amerikan Tabipleri Birliği arasında 2007 yılında tek sağlık konsepti kabul edilmiş, Avrupa Veteriner Hekimleri Federasyonu tarafından da benimsenmiştir.

FAO/WHO Ortak Zoonotik Hastalıklar Uzmanlar Komitesi, 1967 yılında dünyada 150’den fazla bakteriyel, viral, paraziter ve fungal kaynaklı zoonotik hastalık bulunduğunu ve bu sayının 2000 yılında 200’ü aştığını bildirmiştir. İnsanlarda görülen infeksiyon hastalıklarının yaklaşık % 60’ının zoonotik olduğu ve bunların da % 75’inin yeni veya yeniden önem kazanan zoonotik hastalıklar olduğu, gıda kaynaklı hastalıkların % 90’ından fazlasının hayvansal gıdalardan kaynaklandığı dikkate alındığında, bu hastalıklarla etkin mücadelede beşeri ve veteriner hekimlerin birlikte çalışmalarının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda görülen Batı Nil virüsü, Ebola hemorajik ateşi, SARS, BSE, Maymun Çiçeği, KKKA Hastalığı, Yüksek Patojeniteli Kuş Gribi gibi hastalıkların insan ölümleri yanında, toplumsal korkuya, küresel ticaretin bozulmasına ve büyük ekonomik kayıplara neden olduğu bilinmektedir.

Son yıllarda göç eden kuşlarla kümes hayvanlarına geçen kuş gribi, dünya genelinde  insan ölümleri ve büyük ekonomik kayıplara neden olmuş, virüsün hızlı değişim ve yayılım göstermesi ile insanlık pandemik influenza tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır.

Dünyada her 10-15 dakikada bir kişinin kuduzdan yaşamını kaybetmesi, yılda yaklaşık 1.5 milyon kişinin tüberkülozdan ölmesi ve gelişmekte olan ülkelerde insan bruselloz vakalarının yüksek oranda seyretmesi zoonotik hastalıkların önemini ve kontrolünde veteriner ve beşeri hekimlerin birlikte çalışmalarının gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca, önemli bakteriyel etkenlerin tüm dünyada yaygın olarak kullanılan antibiyotiklere karşı geliştirdikleri çoklu direnç sorunu dikkatle takip edilmesi gereken ortak küresel tehditlerden biridir.

Vektörlere ilişkin hastalıklar günümüzde dünyanın değişik yerlerinde milyonlarca insanın etkilendiği küresel halk sağlığı tehditlerinden biri olarak değerlendirilmektedir. Global ısınmaya bağlı iklim değişikliklerinin dünyanın belli bölgelerinde ekosistemleri değiştirdiği, Rift Vadisi Ateşi, Batı Nil Ateşi, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalıkları ile mavidil, deng ve malarya gibi hastalıkları aktaran vektörlerin yayılımını artırdığı bildirilmektedir. Ülkemizde Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı dikkati çekmekte olup, bu hastalıktan 2002-2008 yılları arasında toplam 155 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu hastalıkla mücadelede disiplinler arası işbirliğinin yetersizliği vaka sayısında artışa neden olmuştur. Buna karşın, zoonotik infeksiyonlarla mücadelede beşeri hekimlerle veteriner hekimlerin birlikte çalışmalarının ne kadar önemli olduğu, ülkemizde çıkan kuş gribi salgınında birlikte çalışarak elde ettikleri ve uluslar arası örgütler tarafından da teyit edilen başarı örnek olarak gösterilebilir.

İnfeksiyon hastalıklarının değişen epidemiyolojisi ve buna neden olan global faktörler dikkate alındığında, halk sağlığı hizmetlerinin multidisipliner bir alan olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Hayvan sağlığının güvence altında olmadığı bir dünyada insan sağlığını, gıda güvenliğini ve çiftlik hayvanlarının insanların en önemli protein kaynağı olması nedeniyle, sürdürülebilir gıda güvencesini temin etmek de mümkün değildir.

Tüm dünyada insanların yaşamak, fiziksel ve mental gelişimi sağlamak için yeterli gıdaya ulaşmaları ve gıdaların sağlık yönünden güvenli olması, devredilemez ve ertelenemez temel hak olarak  görülmektedir. Dünya gıda üretimi,6 milyarı aşan nüfusu rahatlıkla besleyecek kaynaklara sahip olmasına karşın, çeşitli faktörlere bağlı olarak günümüzde gelişmekte olan çoğu Asya ve Afrika ülkelerindeki 800 milyondan fazla insan açlık ve yetersiz beslenme ile karşı karşıya bulunmaktadır. Zoonotik hastalıklara ilişkin mevcut durum ve projeksiyonlar lokal, bölgesel ve küresel bazda insan sağlığının güvence altına alınmasında, hayvan sağlığının ve bunun önemli bir parçası olan gıda güvenliğinin büyük öneme sahip olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Tek dünya tek sağlık konseptinde hedeflenen başarıya ulaşılabilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde beşeri ve veteriner hekimlerin işbirliği içerisinde, eğitim, mevzuat ve uygulamaya ilişkin çalışmaları yapması, uluslararası girişimlere paralel olarak ülkemizde de her iki meslek örgütü tarafından kararlaştırılan aşağıdaki önerilerin ulusal kuruluşlar tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.

1.Tarım ve Köyişleri ve Sağlık Bakanlıkları arasında tek sağlık konseptine uygun etkin bir sistem oluşturulmalıdır.

2.Tarım ve Köyişleri ve Sağlık Bakanlıkları bünyesinde aktif ve güçlü bir; Veteriner Halk Sağlığı birimi oluşturulmalıdır.

3.Ulusal Zoonoz Komitesi daha etkin hale getirilmelidir.

4.Zoonotik hastalıklara ilişkin epidemiyolojik çalışmalar artırılmalı ve entegre bir veri tabanı oluşturulmadır.

5.Tıp ve Veteriner fakülteleri ile araştırma enstitüleri arasında tek sağlık konseptine yönelik açılımlar yapılmalı ve işbirliği geliştirilmelidir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

TTB Merkez Konseyi Başkanı Prof. Dr. Gençay Gürsoy
TVHB Merkez Konseyi Başkanı Dr. Mehmet ALKAN