Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) halk sağlığı araştırma görevlilerinin eğitimlerine katkıda bulunmak ile sağlık örgütlenmesinin ve halk sağlığının sorunlarını yerinde görmek amacıyla her yıl düzenlediği Gezici Eğitim Semineri’nin 32’incisi “Pandemiye Sahadan Bakış; Yanıt Kapasitesini Geliştirme Dinamiklerinde Değişim” başlığıyla 24-29 Ocak 2021 tarihleri arasında çevrimiçi olarak düzenlendi.

Yürütücülüğünü Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, Doç. Dr. Mehtap Türkay ve Dr. Öğretim Üyesi Mestan Emek’in üstlendiği seminere 23 üniversiteden 28 araştırma görevlisi katıldı.

COVID-19 pandemisinin yaşam ve sağlık hakkı temelinde politik, ekonomik ve çevresel düzeyde değerlendirmelerinin yapıldığı seminerde halk sağlığı profesyonellerinin pandemi yönetimi bağlamında sorumlulukları ve sürece katkıları da konuşuldu. Seminer kapsamında Ankara, Antalya, Edirne, Gaziantep, İstanbul ve İzmir’de salgın yönetiminin değişik basamaklarında yer alanlarla, halk sağlığı uzmanlarıyla, öğretim üyeleriyle, belediye yöneticileriyle, meslek örgütü yöneticileriyle ve Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu üyeleriyle çevrimiçi görüşmeler yapıldı.

Görüşmeler sonucunda aşağıda sıralanan hedeflere ulaşılması planlandı:

  1. Pandemi eylem planının kapsam ve işlerliğini irdeleyebilme
  2. Dünya Sağlık Örgütü COVID-19 pandemisine hazırlıklılık ve yanıt çerçevesini tanımlayabilme
  3. Türkiye’de hazırlıklılık ve yanıt durumunu irdeleyebilme
  4. COVID-19 sürveyans sistemini tanımlayabilme
  5. Operasyon merkezinde günlük brifing dosyası hazırlayabilme
  6. COVID-19 enfeksiyonunun epidemiyolojisini tanımlayabilme
  7. Türkiye’de COVID-19 pandemi kontrol önlemlerini tartışabilme
  8. Tek sağlık-COVID ilişkisini açıklayabilme
  9. Olgu ve temaslı yönetiminin belirlenmesini ve  evrilmesini değerlendirebilme
  10. Halk sağlığı profesyonellerin pandemi yanıtı konusundaki görev ve sorumluluklarını sayabilme
  11. COVID-19 ve eşitsizlikleri değerlendirebilme
  12. COVID- 19 ve çalışan sağlığı bağlantılarını kurabilme

Eğitim öncesi beklentileri alınan ve ön test uygulanan katılımcılara eğitim sonrası ise hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının saptanması amacıyla son bir test yapıldı ve ödevler dağıtıldı. Katılımcılar seminerden bir hafta sonra ödev geri bildirimlerini verdi ve yürütücüler tarafından eğitim etkinliği artırıldı.

Katılımcılardan ayrıca Gezici Eğitim Semineri’ni değerlendirmeleri de istendi. Katılımcılar eğitimin öğrenim hedeflerine ulaşmada yararlı olduğunu, çevrimiçi olması nedeniyle birçok ilin ziyaret edilebildiğini, pandemiye bütüncül bir bakışın sağlanabildiğini, sağlık sisteminin her basamağındaki çalışanlar ile tartışma yürütmenin uygulamaların ve sorunların saptanmasında etkili olduğunu belirtti.

Bazı il yöneticileri ile çevrimiçi yapılan görüşmelerde, Türkiye’nin bütününü temsil etmese de saptanan bulgular özetle şöyle:

  • Mevcut influenza pandemi hazırlık planlarının COVID-19 pandemisine yönelik adapte edilememiş olması nedeniyle uygulamada planların bazı unsurları kısmi olarak kullanılmakla birlikte merkezi ve yerel düzeyde sistematik, bütüncül, tutarlı bir pandemi yanıtının oluşturulması ve sürdürülmesinin önünde önemli bir engeldir.
  • Pandemide merkezi düzeyde temel koordinatör yapı olan Ulusal Koordinasyon Kurulu’nun tam etkin bir şekilde işletilemeyişi, bakanlıkların zaman zaman farklı ve çelişen kararlar almalarına hem merkezi düzeyde hem merkez taşra arasında koordinasyon sorunlarına neden olmuştur.
  • Yerel düzeyde ise il pandemi koordinasyon kurulları, il hıfzıssıhha kurulları, aile hekimleri, işyeri hekimleri, halk sağlığı uzmanları, farklı meslek odaları, sendikalar, sivil toplum kuruluşları, belediyeler ile işbirliği yeterince kurulamadığından; merkezden gelen genelgelerle ve tek elden kontrol edilmeye çalışıldığı ve bunun da yerel düzeyde alınması gereken inisiyatiflerin alınmasını zorlaştırdığı saptanmıştır.
  • Halk sağlığı önlemleri açısından alınan bazı tedbirlerin vaka sayılarını kontrolde önemi büyüktür.
  • Birinci basamağın yeteri kadar pandemi kontrolüne katılamaması nedeniyle; ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinin yükü pandeminin pik dönemlerinde artmış, sonuçta COVID-19 dışı sağlık hizmetlerinde aksamalar meydana gelmiştir. Birinci basmak sağlık hizmetlerinin bölge tabanlı yapısının parçalanması, ilçe sağlık müdürlüğü düzeyinde pandemide yeni dikey örgütlenmelere yol açmış işlerlik karmaşıklaşırken etkinlik ve verimlilikte azalmalar görülmüştür.
  • Olgu yönetiminde; hâlâ sorunlar mevcuttur. Örneğin birçok sağlık otoritesinin hidroksiklorokin tedavisinin Sağlık Bakanlığı COVID-19 Tedavi Rehberi’nden çıkarılması yönündeki vurgulamalarına karşın hâlâ tedavi protokolünde yer almaktadır. Pandeminin başında daha yoğun kullanılan gözetim altında izolasyon tedbirleri ihmal edenler veya varyant vakalar gibi istisnai koşullarda uygulamaya dönüşmüştür.
  • Enfeksiyon önleme ve kontrol açısından; alınması gereken bilimsel temelli enfeksiyon önlemleri ve kişisel koruyucu donanımlar bakımından içlerinde sağlık hizmetleri verenler de olmak üzere birçok sektör pandeminin başlarında kendi başlarına bırakılmıştır.
  • Bilgi sistemlerinin yoğun ve entegre kullanımı, ihtiyaçlara göre adapte edilebilmesi pandemi de önemli bir aşama kaydetmiş, ancak üretilen bilginin paydaşlarla salgın kontrolünü kolaylaştıracak şekilde kullanımı aynı hızda olmamıştır.

TTB Halk Sağlığı Kolu, seminerle ilgili “Son söz olarak; eğitimin tamamlanmasında katkı sağlayan ve ziyaret talebimizi kabul eden tüm sağlık kurum ve kuruluşlarına, belediyelere, salgınla en ön saflarda mücadele eden sağlık çalışanlarına, akademisyenlere, sahada çalışan halk sağlığı uzmanlarına ve meslek örgütleri yöneticilerine gelenekselleşen Gezici Eğitim Semineri etkinliğini bu koşullar altında sürdürme olanağı veren TTB’ye teşekkür ederiz” açıklaması yaptı.