Birinci Basamakta Herhangi Bir Sağlık Hizmeti Ücret Karşılığı Verilemez! Birinci Basamakta GETAT Uygulamaları Yürürlüğe Konmadan Kaldırılmalıdır!

15 Ocak 2025 tarihli “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un (torba kanun!) 4. Maddesi ile 5258 sayılı Aile Hekimliği Kanunu’nda değişiklikler yapılmıştır. Kanunun “Hizmetin Esasları” başlıklı 5. maddesinde yapılan değişikliklerde;

• “Yabancılara sunulan hizmetler, sertifikası olan aile hekimlerince mesai dışında sunulan akupunktur ve fitoterapi uygulamaları ile özel amaçlı raporlardan bakanlıkça belirlenenler hariç olmak üzere aile hekimliği hizmetleri ücretsizdir. Acil haller hariç, haftada kırk saatten az olmamak kaydı ile bakanlıkça belirlenen kıstaslar çerçevesinde ilgili aile hekiminin talebi ve o yerin sağlık idaresince onaylanan çalışma saatleri içinde yerine getirilir.”
• “Bu fıkranın birinci cümlesi kapsamında bakanlıkça tarifeleri belirlenen hizmetlerden tahsil edilecek gelirler il sağlık müdürlüklerinin döner sermaye işletmelerinde bu amaçla açılacak olan hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan gelirlerin, sağlık hizmet sunumu için harcanma kriterleri, aile sağlığı merkezi giderlerinde kullanılması da dahil aile hekimine ve aile sağlığı çalışanına dağıtılabilecek miktarları, dağıtım ve harcamaya ilişkin diğer usul ve esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça belirlenir. Aile hekimi ve aile sağlığı çalışanına yapılacak ödemenin hesabında 3 üncü maddenin beşinci fıkrası hükümleri dikkate alınmaz” ifadeleri yer almaktadır.
   

21 Şubat 2025 tarihinde değişik yapılan “Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği”nde de “Aile sağlığı merkezleri müşterek muayenehanelerdir” ifadesi yer almıştır.

Aile Hekimliği Kanunu’nda yapılan değişiklikle aile sağlığı merkezlerinde (ASM) ücret karşılı hizmet verilmesinin kapısı açılmaktadır.

İl sağlık müdürlükleri bünyesinde döner sermaye işletmeleri kurularak bazı birinci basamak sağlık hizmetlerinin ücretli hale getirilmesi kurumsallaşmış oldu. Döner sermaye işletmesinde toplanacak paranın bölüşüm mekanizması ise muğlâk bırakıldı.

ASM’lerde ücret karşılığı verilecek hizmetler;

• Yabancılara sunulan hizmetler,
• Sertifikası olan aile hekimlerince mesai dışında sunulan akupunktur ve fitoterapi uygulamaları,
• Aile hekimlerinin verebildiği (özel amaçlı) bazı raporlar (bakanlıkça belirlenenler hariç olmak üzere).
   

ASM’lerde akupunktur ve fitoterapi uygulaması başlatılması ile “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT)” uygulamaları birinci basamağa sokulmaktadır!

Sağlık hizmetlerinde GETAT adı altında yapılan uygulamalar, 2014 yılında çıkarılan yönetmelikle uygulamaya konmuştur ve kamu hastaneleri ile özel sağlık kurumlarında hızla yaygınlaştırmaktadır. ASM’ler en yaygın sağlık kurumlarıdır. Sağlık Bakanlığı 2023 Yılı İstatistik Yıllığı verilerine göre; ASM sayısı 8.163, aile hekimliği birimi sayısı 28.054’tür. Bilimsel açıdan geçerlilikleri şüpheli, sağlığa yararlı olmayı bir tarafa bırakalım sağlığa zarar verebilen bu uygulamalar yeni yasa değişikliğiyle beraber akupunktur ve fitoterapi uygulamasıyla aile hekimliği sistemine girmiş olacaktır.

Söz konusu GETAT uygulamalarının mesai dışı saatlerde, ücretli olarak verileceği belirtilmektedir. Sanırız “Eziyet Yönetmeliği” ile aile hekimlerinin maaşlarında yaratılan erimenin bu şekilde telafi edilebileceği düşünülmüştür.

Bu yasa değişikliği ile aile hekimliği sisteminde mesai dışı çalışmanın kapısı aralanmakta; aile hekimlerinin, aile sağlığı çalışanlarının ve halkın zararına piyasacı bir gedik açılmaktadır.

Türk Tabipleri Birliği “Tıbbın Alternatifi Olamaz - Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Hekim Yaklaşımı Sempozyumu” kitabında şöyle denilmektedir:

“1990’lı yıllardan sonra geleneksel, alternatif, tamamlayıcı tıp (GATT) olarak tanımlanan uygulamalar dramatik bir hızla artarak kullanılmaya başlanmıştır. Aslında bu tanımlama da aynı şeyleri işaret etmesine rağmen, tıbbın alternatifinin olamayacağı; bilimsel verilerle kanıtlanmamış hiçbir uygulamanın konvansiyonel tıbbın yerini alamayacağı görüşünün ağır basması yüzünden alternatif tıp uygulayıcıları, geleneksel ve tamamlayıcı tıp tanımını kullanmaya başlamıştır. Hastayı kanıta dayalı tedaviden mahrum bırakan, konvansiyonel tıbbın önerdiği uygulamalar ile birlikte kullanıldığında ciddi enzim etkileşmeleri ile çok ciddi intoksikasyonlara yol açan, hastayı bir sürü riskle karşı karşıya bırakan uygulama ya da şeyler adı ne olursa olsun uygulama yöntemleri ve sonuçları açısından aynı şeylerdir. Ortak özellikleri bilimsel alt yapılarının olmayışıdır.”

Toplum ve Hekim Dergisi 2017 Ocak-Şubat sayısında da konu etraflıca ele alınmıştır.

Hekimler, hakkında yeterli ve güvenilir bilimsel bilgi olmayan uygulamaları gerçekleştirmemelidir. Benzer biçimde hakkında etkili ve güvenli olmadığına dair yeterince kanıt olan yöntemleri de uygulamamalıdır. Bu kapsamdaki bazı yöntemlerin yasal kılınması, hekimin bu yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.

Toplum sağlığı hizmetlerine ayrılan bütçeler sadece etkili ve güvenli girişimler için harcanmalıdır.

Toplumun birinci basamak sağlık kurumlarına ve bilimsel tıbba olan güvenini yitirmesine, buraları ticari bir işletme gibi görmesine yol açacak bu uygulama yürürlüğe konmamalıdır.

Fitoterapi ve akupunktur gibi GETAT uygulamalarının birinci basamak sağlık kuruluşlarında yapılması uygun değildir. Temel sağlık hizmetleri odaklı yapısına aykırıdır.

Özetle;

• ASM’ler “müşterek muayenehaneler” değildir!
• Birinci basamak sağlık hizmeti kapsayıcıdır. Birinci basamakta herhangi bir sağlık hizmeti ücret karşılığı verilemez!
• Birinci basamak sağlık hizmetleri temel sağlık hizmetlerine dayalıdır, temel sağlık hizmetlerine odaklanmalıdır.
• Toplum sağlığı hizmetlerine ayrılan bütçeler sadece etkili ve güvenli girişimler için harcanmalıdır.
• GETAT uygulamalarının birinci basamak sağlık kuruluşlarında yapılması uygun değildir.
• Sağlık Bakanlığı, birinci basamağın temel sağlık hizmetlerine dayalı koruyucu sağlık hizmetleri ve tedavi edici, rehabilite edici hizmetlerin bütünlüklü olarak sunulmasını bozacak bu uygulamadan bir an önce vazgeçmelidir!
• Toplumun birinci basamak sağlık kurumlarına ve bilimsel tıbba olan güvenini yitirmesine, buraları ticari bir işletme gibi görmesine yol açacak bu uygulama yürürlüğe konmamalıdır.
   

“Sağlıkta Dönüşüm” sloganı ile başlatılan program yüzünden sağlık hizmetleri artık sağlıksızlık üretmektedir. Sağlık sistemi çeteler yaratmakta, halkın sağlığı yerine parayı öncelemektedir.

Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın artık tarihin çöp sepetine atılması gerekmektedir.

Başka bir sağlık sistemi mümkün!

Başka bir birinci basamak mümkün!

Türk Tabipleri Birliği Pratisyen Hekimler Kolu