1. Febril konvülziyon (ateşli nöbet) ne demektir?

Febril konvülziyon (ateşli nöbet-FK) çocukluk çağının en sık görülen, yaşa bağımlı, iyi huylu ve ateşle ortaya çıkan havaleleridir. FK genellikle 6 ay-5 yaş arası çocuklarda görülür. En sık 12-18. aylarda ortaya çıkar. Ateş genellikle 38-38.4 C° üzerinde olup nöbet genellikle ateş yükseldikten sonraki 1-2 saat içinde görülür. FK çocukluk çağı nöbetlerinin en sık görülenidir. Tüm çocukların %4-5’inde görülür. Ateşli havalelerin çoğu kısa süreli, tüm vücutta kasılma ve atımlar bazen tüm vücutta gevşeme şeklinde ortaya çıkar. Ender olarak vücudun sadece bir kısmında kasılma veya atımlar şeklinde olabilir. FK’ların çoğu 15 dakikadan kısa süren, 24 saat içinde bir kez olan ve tüm vücutta kasılma şeklinde olan basit FK’dur. 15 dakikadan uzun süren, 24 saat içinde tekrarlayan ve vücudun bir kısmında olan nöbetlere kompleks FK denir. 30 dakikadan uzun süren ya da 30 dakika içinde bilincin açılmadığı ateşli nöbetlere ise febril status denir.

2. Febril konvülziyon sırasında çocuğa nasıl müdahale edilmeli? Neler yapılmalı, neler yapılmamalı?

Nöbetlerin çoğu birkaç dakikada kendiliğinden durur. Bu süreçte sakin kalmak elzemdir.  Çocuğu yan yatırmak, üzerinde sıkan kıyafetler varsa gevşetmek, rahatlatmak solunuma katkı sağlar. Çocuğun ağzını açmaya çalışmamak, dişleri arasına kaşık, çubuk gibi cisimler yerleştirmemek, ağzına parmak sokmamak önemlidir, aksi takdirde öğürme refleksi tetiklenebilir, kusma ile solunum tehlikeye girebilir. Uzmanların doğru değerlendirmesi için nöbetin süresin ve tipinin iyi tanımlanabilmesi önemlidir, bunun için çocuğun güvenliği sağlandıktan sonra video çekmek, eş zamanlı süre tutmak faydalı olacaktır.

3. Febril konvülziyonda nasıl tedavi yapılır?

Febril konvülziyonda tedavinin amacı havaleyi durdurmak, tekrarlamasını önlemek ve aileyi bilgilendirerek ateş ve nöbet korkusunu azaltmaktır. İlk etapta uygulanan akut tedavi:

• Nöbeti Durdurmak: FK geçiren çocukların birçoğunun nöbeti sağlık kuruluşuna getirildiğinde sonlanmış olur. Eğer hastaneye nöbet geçirmekte iken gelmişse acil girişim uygulanır.
• Ateş Düşürücüler: Ilık kompres ve ateş düşürücü ilaçlarla çocuk rahatlatılmalı ve ateşe bağlı su kaybı önlenmelidir. Aralıklı ateş düşürücü uygulanması ateşli havale tekrarını önlemez ancak çocuğu rahatlatacağı için önerilmektedir.
• Hastanede Takip: Genellikle FK geçiren çocukların hastaneye yatırılması gereksizdir. Nöbetin ilk 6 saatte %9, 12 saatte %13, 24 saatte %16 tekrarlama riski vardır. Çoğu kez 6-24 saat acil serviste takip edilir. Ateşli havale sonrası bilinç bulanıklığı devam ediyorsa, genel durumu iyi değilse, kompleks nöbetse, çocuk 18 ayın altındaysa veya altta yatan enfeksiyon ile ilgili takip gerektiriyorsa hastane yatışı önerilir.
• Evde Takip: FK çoğunlukla 10 dakikadan kısa sürer ve müdahale gerektirmeyebilir. FK için risk faktörleri olan, uzamış, ya da birden fazla nöbet geçiren ve sağlık kuruluşundan uzakta yaşayan çocuklar için, ailelere eğitim verilerek, rektal diazepam uygulanması önerilebilir. Rektal diazepam 5 dakikadan uzun süren nöbetlerde tavsiye edilen dozda uygulanır. Diazepamın yan etki olarak sersemlik ve nadiren solunum durması yapabileceği de unutulmamalıdır. Uzamış nöbetlerde ve çocuğunun genel durumu kötü olduğunda 112 aranmalıdır.

Uzun süreli tedavi: Basit FK için uzun süreli tedavi gerekmez. Uzun, vücudun bir yanında ve sık tekrarlayan nöbeti, nörolojik etkilenme bulgusu olan çocuklarda, anne ve baba uyumu iyi değilse, ateş kontrolü yapılamıyorsa uzun süreli antiepileptik tedavi önerilebilir. Uzun süreli antiepileptikler FK riskini azaltır ama epilepsi gelişimini önlemez. Çocuğun Sağlık Bakanlığı aşı takvimine uygun olarak aşıları ile bunlara ek olarak rotavirus, influenza ve meningokok aşılarının yapılması enfeksiyonlara karşı koruma sağlayarak FK riskini azaltır.

4. Kimler febril konvülziyon için risk altındadır?

Anne veya babada çocukluk döneminde ve kardeşinde FK öyküsü olanlarda FK riski artmıştır.  Üst solunum yolu enfeksiyonları esnasında sık görülür. Bu enfeksiyonların %80’ i viral nedenlere bağlıdır. Kreşe devam eden çocuklarda artmış enfeksiyon ihtimali nedeni ile artmış FK riski bulunmaktadır. Gelişme geriliği veya diğer nörolojik bozuklukların varlığında, prematürite öyküsü ve yenidoğan yoğun bakımda uzamış yatışı olanlarda, bazı genetik hastalıklarda FK riski topluma göre yüksektir. 

5. Febril konvülziyon geçirmek epilepsi olduğunu gösterir mi? Epilepsi olma ihtimali var mı?

Tek basit FK olan çocuklarda epilepsiye dönüşme riski çok düşüktür (%1). Epilepsi gelişmesinde risk faktörleri şunlardır:

• Ailede epilepsi öyküsü
• Nörolojik gelişim kusuru
• Komplike FK
• Çok sayıda FK geçirme
• Febril status (FK’un 30 dakikadan uzun sürmesi)
• Havale öncesi ateşin kısa sürmesi yani havalenin hemen hastalığın başlangıcında ortaya çıkması
• İlk nöbetin 3 yaştan sonra geçirilmesi
• İlk ve devam eden nöbetlerde fokal bulguların olması