Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 15 Temmuz 2024 tarihinde yayınlanan son COVID-19 Aylık Durum Raporu’nda haftalık SARS-CoV-2 PCR test pozitiflik oranının bir önceki aya göre artarak %5.6'dan %7.1'e yükseldiği bildirilmiştir.
Birçok ülkede COVID-19’a ilişkin raporlama durdurulduğundan veya sıklığı değiştiğinden veriler sınırlıdır. DSÖ’ne 95 ülke COVID-19 olgularını ve 31 ülke de COVID-19 ölümlerini bildirmiştir. DSÖ’nün aylık durum raporları –veri kısıtlılığı nedeniyle- ülkelerdeki gerçek durumu yansıtamayabilir ancak genel gidişata ilişkin değerlendirmeye yapmaya olanak sağlamaktadır (1).
Ülkemizde de boğaz ağrısı, öksürük, ateş gibi solunum yolu enfeksiyonuna işaret eden belirtilerle başvuran hastalarda artış izlenmektedir. Ancak ülkemizde COVID-19 olgu sayısına ilişkin güncel verilere ulaşılamamaktadır. Sağlık Bakanlığı son olarak 2023 yılı Mart ayında COVID-19 olgu sayılarını güncellemiştir (2).
COVID-19 başta olmak üzere solunum yolu virüslerine ilişkin testlerin istenmesi tanı konmasını ve özellikle riskli gruptaki hastalarda tıbbi izlemin yakından yapılmasını sağlayacaktır. Hastalık tanısının konabilmesi yine başta riskli gruplar olmak üzere toplumu korumak açısından önemlidir. Hastaların nitelikli bir sağlık hizmeti alabilmesi ve koruyucu sağlık hizmetlerinin organizasyonu açısından başta üniversite ve devlet hastanelerinde olmak üzere solunum yolu enfeksiyonlarında etkenin belirlenebilmesi için gerekli donanımın ve testlerin sağlanması gerekmektedir.
Ülkemizde influenza sürveyans sistemi üzerinden influenza ile birlikte diğer solunum yolu virüslerine ilişkin sürveyans çalışması yürütülmektedir (3). Ancak bu raporların içinde COVID-19’a ilişkin veri yer almamaktadır.
DSÖ, aylık durum raporunu Küresel Grip Gözetim ve Yanıt Sistemi (Global Influenza Surveillance and Response System-GISRS) kapsamında yapılan entegre gözlemlerle oluşturmaktadır (4).
Ülkemizde de sürveyans kapsamının genişletilerek COVID-19 verilerinin diğer solunum yolu virüsleri verileri ile birlikte paylaşılması büyük önem taşımaktadır.
COVID-19, halen mevsimsel özellik kazanmamış bir hastalık olup tüm yıl boyunca görülmekte ve yeni varyantlarla özellikle risk grubundakileri halen etkilemektedir. DSÖ’nün Durum Raporu’na göre JN.1 halen en sık görülen varyant olmakla birlikte VUM’lar arasında sıklığı belirgin artanlar vardır. DSÖ’nün şu anda izlediği SARS-CoV-2 varyantlarından ikisi “dikkat çekici varyant” (VOI-Variant Of Intrerest- BA.2.86 ve JN.1) kategorisinde; beşi “izlenen varyant” (VUM-Variant Under Monitoring-JN.1.7, JN.1.18, KP.2, KP.3 ve LB.1) kategorisindedir.
“COVID-19 olguları artıyor mu?” sorusuna gözlemlerimize göre evet yanıtını verebiliriz. Ancak veriye dayalı bir değerlendirme yapmamız olanaklı görünmüyor.
Solunum yolu virüslerine ilişkin güncel durumu ve önümüzdeki dönemdeki gelişmeleri yakından izleyebilmenin, gerekli önlemleri almanın yolu verileri bilimsel yöntemlerle toplayıp ilgililerle şeffaf şekilde paylaşmaktan geçmektedir.
COVID Aşısı Olmalı mıyım?
SARS-CoV-2 virüsü sürekli olarak değiştiğinden aşıların sağladığı koruma zamanla azalmaktadır. Güncellenmiş SARS-CoV-2 aşıları, çoğu enfeksiyon ve hastaneye yatıştan sorumlu olan virüs varyantlarına karşı korumayı yeniden sağlama ve artırma potansiyeline sahiptir. Maalesef ülkemizde güncel COVID-19 aşısı bulunmamaktadır.
Aşılama, akut enfeksiyondan korumanın yanısıra veya hastalık sonrasında gelişebilen ve uzun bir süre devam eden “Long COVID” etkilerini de azaltmaktadır.
ABD Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC), 6 ay ve üzeri yaştaki herkesin bu sonbahar ve kış aylarında COVID-19'un potansiyel olarak ciddi sonuçlarına karşı korunmak için, daha önce COVID-19 aşısı yaptırıp yaptırmadıklarına bakılmaksızın, güncellenmiş 2024-2025 COVID-19 aşısını yaptırmalarını önermektedir. Güncellenmiş COVID-19 aşıları bu yılın ilerleyen dönemlerinde Moderna, Novavax ve Pfizer tarafından sunulacaktır (5).
Sağlık Bakanlığı tarafından bu konuda gerekli hazırlıkların yapılması ve etkili olan güncellenmiş aşıların temin edilmesi risk grubundakiler başta olmak üzere tüm toplum için önemli ve gereklidir.
TTB UDEK Yürütme Kurulu
Kaynaklar:
1. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports
2. https://covid19.saglik.gov.tr/
3. https://grip.saglik.gov.tr/tr/haftalik-influenza-raporu
4. https://www.who.int/initiatives/global-influenza-surveillance-and-response-system
