OLGULAR
Açlık
süreci, gerçekleştiren katılımcılar tarafından süresiz açlık grevi (SAG) ve
ölüm orucu (ÖO) olarak tanımlanmıştır. SAG, 20 Mayıs 1996 tarihinde Bayrampaşa
Cezaevi’nde, 22 Mayıs 1996’da ise diğer cezaevlerinde başlamış ve toplam 38 ilin
41 cezaevinde 1500 katılımcıyla kırk beş gün sürdürülmüştür. SAG’nin kırk
beşinci gününde 1251 katılımcı açlığı sonlandırmıştır. Geri kalan 249
katılımcının yirmi dokuzu elli beşinci günde, iki yüz yirmisi ise altmış
dokuzuncu günde açlık grevini sona erdirmiştir. Bu katılımcıların altmış biri
açlık sürecine SAG olarak devam etmiş, yüz elli dokuzu ise ÖO'na
dönüştürmüştür (Ekip 1). Kırk
beşinci günde sonlandıran 1251 katılımcı ise on günlük aradan sonra destek açlık
grevi (SAG koşullarında) ve 2. ÖO ekibi (111 katılımcı) biçimlerinde yeniden
açlık sürecini başlatmışlardır (Ekip 2). 27 Temmuz 1996 tarihinde cezaevlerinin
tümünde grev sonlandırılmıştır. Açlık süresince tamamı Ekip I’den olan on iki
katılımcı yaşamını yitirmiştir (Tablo 4).
Tablo 4. Tüm Cezaevlerindeki Açlık Grevi
Katılımcıları
Süresiz Açlık
Grevi (n=1500)
|
®
|
Ö
L
Ü
M
|
Ekip 1
SAG olarak
başladıkları açlık sürecini 45. günden sonra;
ÖO olarak
devam ettirenler (1. ÖO ekibi)=159
SAG olarak
devam ettirenler= 61
Aralıksız 69
gün açlık süreci katılımcıları toplamı= 220 |
¯ |
|
|
|
SAG’ı , 45. günde
sonlandıranlar
(n=1251) |
|
O
R
U
C
U |
Ekip 2
45.günde
SAG’ı sonlandıran ve 10 gün aradan sonra
tekrar başlayanlar;
2.
ÖO ekibi=111
Destek
açlık grevcileri = 1140 |
SAG’ı 55. günde sonlandıranlar
(n=29) |
|
|
|
|
|
|
|
¯
|
55 günlük SAG
katılımcıları ile Ekip 1’den ölen 12 kişi ve 39. günde sonlandıran HMG
dışındakilerin tümü eylemin 69.
gününde açlık sürecini sonlandırmıştır.
(Bayrampaşa
Cezaevi dışındakiler SAG’a iki gün geç başladıklarından açlığın
67. gününde sonlandırmışlardır) |
Katılımcıların
hepsi cezaevlerinde aynı yaşam ve çevre koşullarında açlığa maruz kalmışlardır.
SAG süresince şekerli su, tuz, limonata, çay ve ıhlamur almışlar, ÖO döneminde ise
günde dört bardak şekerli su+tuz ile alımlarını sınırlamışlardır. Altmış
dokuz günlük açlık süreci olan SAG katılımcılarının sınırlama olmamasına
rağmen son haftalarda kusmalar nedeniyle ÖO için belirlenenden daha fazla sıvı
alamadığı öğrenilmiştir. Bu nedenle değerlendirmelerimizde 69 günlük açlık
süresi olan SAG ve SAG+ÖO katılımcıları aynı grup içinde yer almışlardır.
Açlık sürecinin
sonlandırılışı ve sonraki dönem: Açlığın sonlanma
biçimi; kendi gözlemlerimiz, Bayrampaşa Devlet Hastanesi kayıtları ile cezaevindeki
koğuş sağlık görevlileri ve açlık grevi katılımcılarından alınan bilgiler
ışığında ortaya çıkarılmıştır. Altmış dokuzuncu günde açlığın
sonlandırılmasını izleyen ilk saatlerde Bayrampaşa Cezaevi’nden durumu en ağır
olan sekiz katılımcının hastanemize sevkleri yapılmıştır. Geri kalanların bir
bölümü de Bayrampaşa Devlet Hastanesi’nde hospitalize edilmiştir. İlk sekiz hasta
hastanemize ulaştıklarında damar yolundan yaklaşık 500 cc kadar vitamin eklenmemiş %
20 dekstroz almış oldukları görülmüş ve bu uygulamaya hemen son verilmiştir.
Cezaevindeki birçok katılımcıya da benzer uygulamanın başlatıldığı
öğrenildiğinden aynı anda cezaevine de müdahale edilerek yeterli vitamin desteği
sağlanmadan damardan dekstroz içeren sıvıların verilmesi önlenmiştir. Bayrampaşa
Devlet Hastanesi’nde hospitalize edilenler ise ilk gün için 1 ampul B komplex vitamin
(25 mg tiamin içerir) ile damar yolundan dekstroz almışlardır. İkinci günden
itibaren bütün katılımcıların oral beslenmeyle birlikte piyasada bulunan B1+B6 (750
mg/gün) vitamin preparatını aldıkları öğrenilmiştir. İzleyen günlerde aynı
cezaevinden altı, Ümraniye, Gebze ve Çanakkale Cezaevleri’nden toplam dört olmak
üzere, diğer katılımcılara oranla yakınmaları daha fazla olan on hastanın daha
hastanemize sevkiyle yatışları yapılmıştır.
Bu hastalar normal beslenmeye başlamışlardı ve oral vitamin de alıyorlardı.
HASTA GRUPLARI
Hastalar iki gruba
ayrılmıştır. Birinci grup Bayrampaşa Cezaevi’ndeki katılımcıların tümünün
klinik değerlendirmesini içermektedir. İkinci grup ise yatırarak izlediğimiz
hastalardır ve klinik değerlendirmelerinin yanısıra laboratuvar incelemelerinin
sonuçları da sunulacaktır.
GRUP I:
Bayrampaşa
Cezaevi’ndeki katılımcıların açlık öyküleriyle (açlık sırasında ortaya
çıkan yakınmalar ve kaybedilen vücut ağırlığı) açlığın sonlandırılmasını
takip eden bir yıllık dönemdeki klinik izlemlerininin değerlendirmesinden
oluşmaktadır. Bu gruptaki olguların laboratuvar çalışması yapılamamıştır.
Klinik değerlendirmeler cezaevi ziyaretlerinde yapılan görüşme ve nörolojik
muayenelerle elde edilmiştir. Elli beş gün
açlık süresi olanlar Grup IB olarak, 69 gün açlığı olanlar ise Grup IA olarak
adlandırılmıştır. Altmış dokuz gün aç kalanların yanısıra, ölenler ve 39.
günde açlığa ilişkin ağır bozukluk bulguları taşıyan bir katılımcı Grup IA’
ya dahil edilmiştir.
Grup IA: Elli üç erkek,
on dört kadından oluşan 67 katılımcıyı içermektedir. Bu gruptan on üç
katılımcı kliniğimizde yatırılarak izlenen Grup II hastaları içinde de yer
almaktadır. Grup IA’nın yaş ortalaması 30.36±5.61'dir (Tablo 5).
45 ve 50 yaşında iki katılımcı dışında 23-36 yaş arası dağılım
göstermektedirler. Bu gruptan dört katılımcı 65, 66, 68 ve 69. günlerde ölmüş ve
bir katılımcının 39. günde açlığı sonlandırılmıştır.
Grup IB: Yirmi erkek, dokuz
kadından oluşan 29 katılımcıyı içermektedir. Yaş ortalaması 27.00±4.47'dir. Yirmi bir
yaşındaki iki katılımcı dışında 23-36 yaş arası dağılım göstermektedirler
(Tablo 5).
Tablo 5. Bayrampaşa
Cezaevi Katılımcılarının Değerlendirmesi
GRUP |
Açlık süresi
(gün) |
Açlık biçimi |
Sayı |
Cins
K
E |
Yaş Ortalaması |
IA |
69 |
SAG veya SAG+ÖO |
67 |
14 |
53 |
30.36±5.61 |
IB |
55 |
SAG |
29 |
9 |
20 |
27.00±4.47 |
GRUP II:
Kliniğimizde
yatırılarak izlenen on sekiz hastanın değerlendirmesini içermektedir. Üç kadın, on
beş erkekten oluşmaktadır. Yaş ortalaması 29.94±6.38'dir. Elli
yaşındaki tek hasta dışında 23-36 yaş arası dağılım göstermektedir. Sekiz hasta
açlığın sonlandırılmasını takip eden ilk saatlerde, bir hasta üçüncü günde
hospitalize edilmiştir. Bu hastalar beş gün süreyle acil dahiliye ünitesinde
tarafımızdan konsülte edilerek izlendikten sonra kliniğimize sevkedilmişlerdir. Bilinci kapalı olarak başvuran ve hipotermisi
olan bir hasta başlangıçta iki gün süreyle reanimasyon ünitesinde kalmıştır. Daha
sonraki günlerde başvuran hastalar ise devlet hastaneleri veya cezaevlerinde izlendikten
sonra sevkedilmişlerdir. Bu hastalardan dördü başka cezaevlerindendir. Bu hastaların
biri on ikinci günde, biri on yedinci günde, dördü yirminci günde, ikisi birinci ay
sonunda (25 ve 32. günlerde) kliniğimize yatırılmıştır. Bir hasta ise
açlığının sonlandırılmasından üç ay sonra hospitalize edilmiştir. Bu hasta
açlık grevinin 39. gününde kötüleşmiş, şuuru kapanmış, bunun üzerine
cezaevinde arkadaşları tarafından yeterli vitamin desteği sağlanmadan damar yolundan
dekstroz içeren mayi verilerek açlığı sonlandırılmıştır. Hastaneye sevki açlık grevi eylemi sona erdikten
sonra yapılabilmiştir. On sekiz hastanın; on ikisinin 69 gün, dördünün 67 gün,
birinin aralıklı 54 gün (30 gün SAG+15 gün ara+24 gün ÖO), bir hastanın ise 39
gün açlık süreleri mevcuttur (Tablo 6).
Hastalar ortalama
yirmi gün (13-40 arası) izlendikten sonra, on altısı cezaevine dönmüştür. Bir
hasta psikiyatri kliniğine sevkedilmiştir (no:1). Serbest olarak izlenen bir hastaya
(no:15) kısa süre sonra tahliye edilen bir hasta daha eklenmiştir (no:18). Hastalar bir
ay aralıklı cezaevi ziyaretleriyle bir yıl boyunca izlenmiştir. Birinci yıl sonunda
ilk dönemde yapılan laboratuvar incelemeleri hastaneye sevkleri sağlanarak
tekrarlanmıştır.
Tablo 6. Hospitalize Edilen SAG, ÖO
Katılımcıları
Hasta |
Açlığın
sonlandırılmasından hospitalizasyona kadar geçen süre (gün) |
Cezaevi |
Açlık süresi |
1 (CG) |
1 |
İBC* |
69 SAG |
2 (AEA) |
1 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
3 (MAÇ) |
1 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
4 (Dİ) |
1 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
5 (AY) |
1 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
6 (MY) |
1 |
İBC |
69 SAG + 24 ÖÖ |
7 (GK) |
1 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
8 (RÜ) |
1 |
İBC |
69 SAG |
9 (ATA) |
3 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
10 (SÖ) |
12 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
11 (EB) |
17 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
12 (Gİ) |
20 |
İBC |
30 SAG + 10 gün
ara + 24 ÖO |
13 (MG) |
20 |
İBC |
45 SAG + 24 ÖO |
14 (HY) |
20 |
İÜC** |
45 SAG + 22 ÖO |
15 (ME) |
20 |
ÇC*** |
45 SAG + 22 ÖO |
16 (NK) |
25 |
GC**** |
45 SAG + 22 ÖO |
17 (BG) |
32 |
GC |
45 SAG + 22 ÖO |
18 (HMG) |
3 ay |
İBC |
39 SAG |
|
|
|
|
|
|
*İstanbul
Bayrampaşa Cezaevi, **İstanbul Ümraniye Cezaevi, ***Çanakkale Cezaevi, ****Gebze
Cezaevi |