Dr. Tuncay Çağlar
Doç. Trakya Üniv. Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları A.D. Edirne
Sigara bırakmada yararlı ajanların ülkemizde geç piyasaya çıkması
ya da bir bölümünün bulunamaması önemli bir eksiklik. Bu konuda yararlanılabilecek
piyasada bulunan nikotin deri bandına ek olarak, antidepresan bir ilaç
olan Bupropion yakında ülkemize gelebilir.
Farmakolojik tedavi nikotin bağımlılığın ortadan kaldırılmasının
önemli öğelerinden biridir. Sigara bırakmada doğru yöntemin seçimi ve izlenmesinde
şu sorular yanıtlanmalıdır.
Hasta ne istiyor?
Hasta beklentisi başarı için yaşamsaldır. Geçmişte bu konuda
çaba gösterip göstermediğini, uygun seçim için varolan çeşitli ilaçlar
konusunda neler bildiğini araştırmak gereklidir.
Belirli bir yönteme daha önce şiddetli tepki göstermiş mi?
Yöntemin yan etkileri hasta için kabul edilebilir mi?
İlaç tek başına ve diğer ilaçlarla birlikte ne kadar etkili?
Tedavi seçimini etkileyen diğer önemli etken nikotin bağımlılığının
derecesidir. Genelde bağımlı tiryakiler yüksek doz nikotin replasman
tedavisi, uzun tedavi süresi ve diğer ilaçlarla kombine tedavi isterler.
Aşağıdaki özellikler bireylerin bağımlı
tiryakiler olduklarını ve tedavilerinin zor olduğunu gösterir.
Günde 20'den çok sigara içenler,
Uyandıktan sonra yarım saat içinde sigara içenler,
Daha önceki sigara bırakma girişimlerinde şiddetli yoksunluk
belirtisi gösteren ve erken dönemde yeniden sigaraya başlayanlar,
Şimdi ya da geçmişte majör depresyon ve şizofreni gibi psikiyatrik
bozukluğu olanlar,
Şimdi ya da daha önce tedavi olmuş alkol ve diğer ilaç bağımlıları.
Nikotin bağımlılığı için ilaç yazan hekimler, güvenli ve
etkili sonuç olasılığını artırmak için aşağıdaki işlemleri göz önüne almalıdır.
Uygun seçim için bilgilendirici broşürler sağlanmalıdır.
Tedavi dozu ve süresi kişiye göre ayarlanmalıdır. Hekimler hastalarının
bağımlılık düzeyini, yoksunluk belirtilerine hasta uyumunu bilmeli. Buna
göre ilacın kullanım süresini, tipini, sıklığını ve dozajını belirlemelidir.
Genellikle ilaçların 2 haftalık yazılması doz değişikliği ve
fazla ilaç kullanımının engellenmesi için esneklik sağlamaktadır.
Genel olarak tedavi kişi gereksinim hissettiği sürece sürdürülmelidir.
Ancak tedavi 6 aydan uzun sürerse, kişinin tek ilaçla sigara bırakma girişimi
daha önce başarısız olmuş ya da bir ilacı yüksek dozda kullanma isteği
varsa kombine tedavi göz önüne alınmalıdır. Önceki çalışmalar kombine
tedavinin yararlarını ortaya koymuştur.
Sigara Bırakmada Nikotin Replasman Tedavisi:
Nikotin Sakızı: Nicotine polacrilex'in nikotin bağımlılık
tedavisindeki değeri kanıtlanmış olmasına karşın, diğer nikotin replasman
ürünleri ve antidepresan (bupropion) ile birlikte kullanımı daha sıktır.
Nikotin Deri Bandı: Ülkemizde bulunan nikotin deri bandı
kolay kullanımı ile nikotinin deri yoluyla alınmasını sağlar. Çalışmalar
yoksunluk belirtilerinin tedavisinde doyurucu sonuçlar sağladığını
göstermiştir.
Nikotin Burun Spreyi: Nikotin burun spreyi plaseboya
göre bırakma hızı iki kat fazla olduğu gibi yoksunluk belirtilerini de
ortadan kaldırıcıdır. Ancak doğru kullanımın öğretilmesi gereklidir.
Nikotin İnhaler: En yeni nikotin replasman yöntemi nikotin
inhalerdir. Sigaraya dokunma alışkanlığı olanlar için en uygun seçenek
olduğu söylenebilir. Diğer nikotin replasman ürünleri ve bupropion ile
kombine tedavide yararlı bulunmuştur. Nikotin inhaler, inhalerden çok soluma
aygıtıdır. Nikotin replasman tedavisinin güvenliği mükemmel gözükmektedir.
Birçok hekim ve tiryaki nikotin içerdiği için nikotin replasman tedavisinden
kaçınmakta ya da olabildiğince kısa süre kullanmaktadır. Çalışmalar anlamlı
kardiyovasküler yan etkisi olmadığını göstermiştir. Kanser yaptığına ilişkin
kanıt yoktur.
Sigara Bırakmada Antidepresan (Bupropion) Kullanımı
Nikotin, tütün bağımlılığı farmakoterapisinin başlıca dayanağıdır,
ama bupropion gibi antidepresan ilaçlar da etkilidir.
"Niçin antidepresan ilaçlar sigara bırakmada yardımcı oluyor?"
sorusunun yanıtını aramamız gerekiyor. Sigara içimi ve depresyon sıklıkla
birliktedir. Sigara içenlerde içmeyenlere göre daha fazla majör depresyon
öyküsü vardır. Depresyon öyküsü olan tiryakilerde nikotin bağımlılığı yüksek,
bırakma ise düşük olasılıktır. Sigarayı bıraktıklarında depresyon önemli
bir yoksunluk belirtisi olacaktır. Sigarayı bıraktıktan sonra ortaya çıkan
psikotik depresyon olguları bildirilmiştir.
Bupropion’un uzun etkili biçimi sigara bırakmada kullanılan nikotin
içermeyen ve FDA (Besin ve İlaç Örgütü) onayı alan ilk ilaçtır. Aminoketon
antidepresan olan bupropionun hem noradrenerjik, hem de dopaminerjik etkinliği
vardır. Norepinefrin ve dopamin nikotin bağımlılığı gelişiminde anahtar
rol oynar görünmektedir. Nikotin bu nörotransmiterlerin salınımını uyarmaktadır.
Norepinefrin'in locus caeruleus'dan salınımı uyanıklık, konsantrasyon ve
bellek gibi yüksek kortikal işlevleri etkinleştirmektedir. Nikotin kesildiğinde
oluşan norepinefrin uyarı kaybı yoksunluk belirtilerine neden olmaktadır.
Nikotin nükleus accumbens'den dopamin salınımını artırmakla sonuçlanan
mesolimbik sistemdeki nöronları da aktive etmektedir. Nükleus accumbens
kokain, eroin ve amfetamin gibi bağımlılık yapıcı ilaçlar için haz verici
beyin bölgesi olarak bilinmektedir. Bupropion norepinefrin
ve dopaminin sinaptik gerialımının zayıf bir inhibitörü olarak yoksunluk
belirtilerinin azalmasına yol açar. Nükleus accumbens'deki artmış dopamin
aktivitesi, nikotin yokluğunda, haz yanıtı alanlarının uyarılmasını sürdürmektedir.
Bupropionun diğer potansiyel yararı da sigara bırakma ile ortaya
çıkan kilo alma konusundaki etkisidir. Bir çalışmada 7 hafta sonunda plasebo
grubunda 2.9 kg alınırken, bupropion grubunda 1.5 kg alınmıştı. Aradaki
fark küçük olmasına karşın, kilo alma korkusu nedeniyle sigarayı bırakma
konusunda kararsız olanlarda önemli olabilir
Bupropion 300 mg günlük dozu ile etkili olduğunu göstermiştir.
Tedavinin ilk haftasında sigara içme sürdürülebilir. Bupropionun etkili
düzeye ulaştığı 2. hafta sigara içme bırakılır. Hasta bupropion tedavisini
3-4 ay sürdürebilir. Bupropionla, özellikle tek başına nikotin replasman
tedavisi ile sigara bırakma girişiminde daha önce başarısız olmuş ve yoksunluk
belirtileri ortadan kalkmamış kişilere, nikotin replasman tedavisi verilebilir.
Bupropion tedavisinde en sık rastlanan yan etki uykusuzluk ve
ağız kuruluğudur. Epileptik nöbet 1000'de 1 oranında bildirilmektedir.
Bupropion kullanımında dikkatli olunmalıdır:
Aktif epileptik ya da epileptik nöbet öyküsü
MSS travma öyküsü (inme, beyin cerrahisi ya da bilinç kaybı ile
birlikte)
Epileptik nöbet eşiğini düşüren ilaç kullanımı
Yeme bozuklukları (Anoreksia nervosa, bulimia)
Yüksek doz bupropion kullanımı
(>300 mg/gün)
Bupropion nikotine benzer biçimde bazı sempotomimetik etkileri
vardır. Koroner kalp hastalığı ve hamile olanlarda güvenliği
konusunda yeterli veri yoktur. Bupropionun yüksek dozda, zaman
zaman da terapötik dozda, önemli anksiyete, hipertansiyon ve
epileptik nöbetlere neden olabilir. Bupropion'da bağımlılık riski
yoktur ya da çok azdır.
Yararlanılabilecek İnternet Adresleri:
http://www.cdc.gov/tobacco
http://www.stop-tabac.ch/english/total02.htm
http://www.quitnet.org
http://ash.org
http://www.nicotine-anonymous.org
|