On Soru On Yanıt

1. Gönüllü cerrahi sterilizasyon nasıl tanımlanabilir?

Gönüllü cerrahi sterilizasyon, kadınlarda tüp ligasyonu (tuba uterinaların bağlanması) ve erkeklerde vazektomi (vas deferenslerin kesilip bağlanması) biçiminde uygulanan fertilitenin (doğurganlığın/dölleme yeteneğinin) kalıcı olarak sonlandırıldığı cerrahi işlemlerdir.

2. Gönüllü cerrahi sterilizasyonda gönüllü ve bilinçli seçim ne demektir?

Aile planlaması danışmanlığı, aile planlaması konusunda kişiye, konu hakkında güvenilir ve ustalaşmış kişilerce bilgi verilmesi ve kişinin bilinçlendirilerek kendi düşüncesini oluşturabilmesine -yönlendirici olmadan- yardım edilmesidir. Bilinçli kabul, bir kişinin sterilizasyon kararını kendi kendine verebilmesi ve yöntemi kendi isteği ile gönüllü olarak kabul etmesidir. Gönüllü cerrahi sterilizasyon danışmanlığı ayrı bir odada yapılmalı, eşlerin her ikisi ile birlikte ve gerekirse tek tek görüşülmelidir. Ülkemizde yasal olarak da, evli kişilerde gönüllü cerrahi sterilizasyon yapılacağı zaman eşin yazılı onayını almak gerekir (1983 yıl 2827 no'lu yasa). Danışmanlık sırasında yalın bir dil ve kişinin anlayabileceği terimler kullanılmalı, başvuran kişilerin korku ve endişelerini dile getirmeleri sağlanmalıdır. Danışmanlık veren kişiler, başvuran kişileri dikkatli dinlemeli, gönüllü cerrahi sterilizasyon işlemi için duygusal uygunluklarını ve psikolojik yönden hazırlıkları değerlendirmelidir.

3. Cerrahi sterilizasyon danışmanlığı neleri içermelidir?

Çiftin, kalıcı yöntemlerin yanı sıra diğer aile planlaması yöntemlerini bilip bilmediği araştırılmalı ve varsa eksik bilgiler ve yanlışlar düzeltilmelidir. Sterilizasyon yönteminin yararları belirtilmelidir.

Hem tüp ligasyonu, hem de vazektomi, çok pahalı, zaman alıcı, sterilizasyona göre daha fazla risk taşıyan ve başarının garanti olmadığı mikrocerrahi tekniklerinin uygulandığı cerrahi girişimlerle geri döndürülebilir, ancak başarı şansı azdır. Bu nedenlerle geri dönüş konusunda kuşkuları olanların, gönüllü cerrahi sterilizasyon yerine, kalıcı olmayan başka kontraseptif yöntemi benimsemeleri daha uygun olur. Son derece güvenli yöntemler olmalarına karşın, hem tüp ligasyonu hem de vazektomide çok düşük oranlarda da olsa bazı komplikasyonlar görülebileceği ve çok küçük bir başarısızlık riski olduğu açıklanmalıdır. İşlemin özellikleri, nerede yapılacağı, kişinin işlem sırasında hissedebilecekleri anlatılmalıdır.

Kişinin seçimini kendi isteği ile yapıp yapmadığı araştırılmalıdır. Kişinin işlemi istediği kadar erteleyebileceği, işlem başlayana dek kararını değiştirmekte özgür olduğu, karar değiştirirse başka bir yöntem seçme konusunda da yardımcı olunacağı özellikle belirtilmeli ve uygun süre tanınmalıdır.

4. Cerrahi sterilizasyon sonrasında hizmet alan kişinin pişmanlık duymasına neden olabilecek durumlar nelerdir?

Genç, bekar veya dul olmak,

Çocuksuz, az sayıda çocuk sahibi olmak ya da tüm çocukların aynı cinsiyetten olması,

Çocuklardan birinin, özellikle en küçük olanın, sağlık durumunun iyi olmaması,

Evliliğin sağlam olmaması, evlilik yaşamında dengelerin tam oturmamış olması,

Eşlerden birinin sterilizasyon kararına karşı çıkması, sterilizasyon konusunda isteksiz olması ya da baskısıyla sterilizasyona razı olmak,

Olağandışı bir stres anında (örneğin doğum sırasında) karar vermiş olmak,

Yeniden düşünmeye ve konuyu irdelemeye zaman kalmadan ivedi karar vermiş olmak,

Diğer aile planlaması yöntemlerine ulaşamamak,

Çözümlenmemiş dini ya da diğer kültürel çelişkiler yaşamak,

Özendirici etkilerle karar vermiş olmak,

Sterilizasyon konusunda yetersiz, eksik ya da yanlış bilgilendirilmiş olmak. Sterilizasyon ve bunun sonuçları hakkında gerçekçi olmayan beklentilerin varlığı (Örneğin, sorunlu bir evlilikte çocuk doğurmakla ilgisi olmayan bazı sorunların sterilizasyonla çözüleceğini sanmak), Özgeçmişinde cinsel sorunlar dahil çeşitli psikolojik sorunların varlığı,

Sterilizasyondan sonra bir ikinci evlilik gerçekleştiğinde ya da yaşamdaki çocuklarından birinin yitiminde başka çocuklar isteyip istemediğine ilişkin çözümlenmemiş duyguların varlığı.

5. Tüp ligasyonunun etki mekanizması Kadınlarda overlerden her ay ovulasyonla atılan ovum, tuba uterinalar tarafından yakalanarak, tuba uterinanın motilitesi ve siliyer aktivitesi ile uterin kaviteye taşınırken, uygun zamanda cinsel ilişki gerçekleşmişse tubalara ulaşan spermler ile karşılaşır ve döllenir. Tüp ligasyonu ile her iki tuba uterinanın mekanik bir biçimde kapatılması sonucu sperm ile ovumun karşılaşması ve döllenmemin gerçekleşmesi engellenerek kontrasepsiyon sağlanır. Tüp ligasyonu: gebe kaldığında kadının yaşamının tehlikeye girmesi riski olan kadınlar için uygundur.

6. Vazektomi nasıl etki eder?

Testislerde üretilen spermler, vas deferens adı verilen kanal aracılığı ile penise taşınır. Vazektomide vas deferensler, sağda solda ayrı ayrı skrotumun üst kısmında bulunur, kesilir ve bağlanır. Vazektomiden sonra spermler daha ileriye geçemez. Vazektomi kastrasyon değildir. Erkekler vazektomiden sonrada semen üretmeye, aynı cinsel işlev, arzu ve heyecanları yaşamayı sürdürür, görünüm ve duygu bakımından aynı kalırlar. Vazektomi ile spermlerin iletimi engellendiği için, yalnızca ejekulatta sperm olmaması sağlanır, ayrıca ejekulatta spermin hacim olarak oranı yalnız %1 olduğu için, ejekülatın hacminde de bir değişiklik olması ya da bunun fark edilmesi söz konusu değildir.

7. Tüp ligasyonunun ve vazektominin olumlu yönleri nelerdir?

Tüp ligasyonu, hemen etkilidir, gebeliği önleme etkisi hemen başlar. Kolay bir cerrahi girişim ile gerçekleştirilebilir.

Vazektomi, lokal anestezi ile yapılabilen kolay bir cerrahi girişimdir. İşlem hastanede yatmayı gerektirmez. Tüp ligasyonuna oranla cerrahi riski daha azdır.

Her ikisi de cinsel ilişkiyi etkilemez, cinsel ilişki ve işleve olumsuz etkisi yoktur. İleri dönemlerde ortaya çıkan yan etkisi yoktur. Kalıcıdır. En etkili yöntemlerdir. Başarısızlık oranları binde bir kadardır. Eşlerin kontrasepsiyon sorununu ortadan kaldırır. Kullanım süresi göz önüne alındığında ucuzdur.

8. Tüp ligasyonunun ve vazektominin olumsuz yönleri nelerdir?

Vazektominin etkinliği hemen başlamaz, işlemden sonra, daha önceden yapılmış ve vas deferensten ileri gitmiş olan spermlerin tüketilmesi -bütünüyle boşaltılması için bir süre geçmesi gereklidir. Ortalama 20 ejekülasyon (ya da 2 ay) geçmesi gerekir ve bu süre boyunca çiftlerin ek bir yöntem kullanması gerektiği kesinlikle anımsatılmalıdır.

Tüp ligasyonunda ameliyat sırasında ya da hemen sonrasında kanama ve enfeksiyon riski vardır. Ameliyat sonrası kesi yerinde ve alt karında ağrı olabilir. Vazektomide, işlem sonrası ufak bir şişlik, skrotum içine kanama (hematom) ya da enfeksiyon olasılığı vardır.

Her ikisi de erkeklerin kullandığı, bir diğer modern yöntem olan prezervatif gibi, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve AİDS'e karşı koruma sağlamaz. Geri dönüşü güçtür. Kalıcı bir yöntem olarak kabul edilmelidir. Pişmanlık olmaması için danışmanlık iyi verilmelidir.

9. Cerrahi sterilizasyonun en sık görülen yan etkileri nelerdir?

Yara enfeksiyonu, ameliyat sonrası ateş, kesi yerinde ağrı, yüzeyel kanama/hematom.

10. Cerrahi sterilizasyon uygulanması için en uygun zamanlama nedir?

Vazektomide uygulama, aday için en uygun olan zamanda yapılmalıdır.

Tüp ligasyonu, diğer aile planlaması yöntemlerinde olduğu gibi kadının gebeliğin olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda [menstruasyondan sonra, cinsel ilişkide bulunmamış ise menstrüel siklusun herhangi bir zamanında, uzun etkili hormonal kontraseptif kullananlarda, amenore dönemlerinde, düşük sonrası, sezaryen sırasında, doğum sonrası (normal doğumdan sonra ilk yedi gün içinde; isteme bağlı olarak ilk 48 saat içinde, ilk hafta içinde uygulanamazsa doğum sonrası altıncı hafta sonunda) vb.] uygulanabilir.