e-posta

   Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

TIP DÜNYASI
 

.

15 Şubat 2005  Sayı: 132

 

dışarıdangöz...

Yeni çağın yeni hastalığı genlerimiz

Banu Dökmecibaşı*

Varlığını ve yaratacabileceği tehlikeleri bizlere hissettirmeden yaşamımıza usulca giren binlerce kimyasalın yanında şimdi de yeni bir bilinmez hayatımıza girmiş durumda: Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO). Son derece teknik bir tanımlama ile sanki günlük yaşamımızın dışında imiş izlenimi vermesine karşın GDO’lar aksine yemeğimizde, içeceğimizde ve hatta bebeğimizin bedeninde yer alıyorlar artık....

Bilim insanlarını ilk başlarda son derece heyecanlandıran genetik mühendisliğinin yarattığı ve yaratacabileceği riskler artık bu heyecanın endişeye dönüşmesine yol açmış durumda. Gerek ekolojik ve tarımsal biyoçeşitlilik, gerek canlı sağlığı, gerek ekonomik bağımlılık açısından ciddi hasarlara yol açan genetik olarak tasarlanmış organizmaların, bir kez çevreye salındıklarında bir daha geri dönüşünün olmadığını unutulmamalıyız. Bu durumun ciddi bir genetik kirlenmeye yol açtığını da. Moleküker biyolojide yaşanan bu bilimsel gelişme, doğa hakkındaki bilgi ve anlayışımızı arttırmak ve tıbbi araçlar geliştirmek adına büyük bir potansiyel arz etse de, doğayı genetik bir deney haline getirmek için haklı bir neden olamaz. Insanoğlunun küresel mirası ve dünyamızın varlığının sürdürülmesi için temel bir kaynak olarak biyolojik çeşitlilik korunmalı ve saygı duyulmalıdır.

Genetik mühendisliğinin henüz yeterli çalışmaları tamamlamadan özellikle de değişime uğratılmış tarımsal ürünleri yaşamımıza sokması, gezegene yönelik her türlü tehditin önüne geçmeyi amaçlayan  ‘’tedbirli yaklaşım ilkesi’’ ne de tamamen aykırıdır. Ayrıca GDO’lu ürünler,  tarım ürünlerinde verimi arttırarak açlığa çare olarak sunulsa da gerçek etkileri gözönüne alındığında bugünkünden çok daha tehlikeli bir tablo ortaya çıkmaktadır. BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) raporuna göre dünyada tahıl üretiminin artışı nüfus artışından yüzde 50 fazla ve açlığın asıl nedeni gıda dağılımının eşitsizliği!

Şu ana kadar GDO’ların en dikkat çeken risklerinden özetle bahsetmek istiyorum.

Biyolojik çeşitlilik ve doğal dengeye etkileri; GDO’ların aktarılmış genleri, çevresindeki geleneksel yöntemlerle üretilmiş yerel ürünlere de taşınabilmekte, ve bu çeşitlerin özelliklerini kaybederek yokolmalarına neden olmakta. Gen kaçışı denilen bulaşma sonucu yaşamın sürdürülebilirliği açısından son derece önemli olan bitkiler gitgide tektipleşmekte ve yokolarak doğal çeşitliliği azaltmakta. Ne yazık ki bu değişim sonraki nesillere de taşınarak geri dönüşü olanaksız hale getirmektedir. Ayrıca genetik şirketlerinin iddialarının aksine böceklere dayanıklılık geni aktarılmış GDO’lar, hedef böcekleri duyarsızlaştırdığından zamanla artan oranda tarım ilacı kullanılmasına neden olmakta. Kaldı ki bu böcekleri yiyerek beslenen yararlı canlıların da zaman içinde besin bulamayarak türlerinin tehdit altında kalmasına da yol açmakta.

Sağlık etkileri: En çok tartışılan konulardan biri hala tıbbi deneylerin tamamlanmadığı için  zararsızlığı kanıtlanmadığı sürece bir bilinmez olan canlı sağlığına etkileri.  Ancak şu ana kadar ki araştırmalar, GDO’ların alerjik ve toksik etkilerini ve antibiyotiklere karşı dayanıklılık (GDO ürünleri tüketen canlının sindirim sisteminde bulunan bakterilerin o ürünün yapısındaki antibiyotik direnç genini alması sonucu) kazandırdığını kanıtlamış durumda. 80’lerin sonunda bir japon firmasının piyasaya sürdüğü besin takviyesi (triptofan adlı aminoasidi bir bakteriye ürettirerek), kullanıcılarda kalıcı hasarlar ve ölümlere yol açan eozinofili-miyalji sendromunu ortaya çıkardı (Mayeno ve Gleich). 

Değinilmesi gereken daha pek çok noktanın yanında sanırım en çok üzerinde durulması gereken genetik şirketlerinin patentleme hakkı yoluyla ekonomik bağımlılık yaratması. Canlılar üzerinde mülkiyet hakkının söz konusu şirketlere devredilmesi yaşam hakkının da verilmesi anlamına gelmektedir. Doğa ve canlı yaşamının korunması adına söylenecek tek söz var: ‘’Yaşam patentlenemez!’’ 

  • Greenpeace Akdeniz Ofisi Toksik Maddeler Kampanyası Sorumlusu

 

 

 

 

 

TIP DÜNYASI

Sayfa başına git         Başa dön