Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

1 Şubat 2005  Sayı: 131

Hükümet “Sosyal Güvenlik Reformu”nun ayaklarını adım adım yaşama geçiriyor…

Primsiz yardım: Öldürmüyor, süründürüyor!

Hükümetin “Sosyal Güvenlik Reformu”nun dördüncü ayağı olarak sunduğu Primsiz Ödemeler Kanun Tasarı taslağı tamamlandı. “Bütün muhtaç vatandaşların hakkı” olarak anılan primsiz yardımlar, taslakta yer alan hesaplamalara göre “öldürmeyecek, süründürecek” düzeyde bırakılıyor ve pek çok durumda 1 yıl ile sınırlandırılıyor.

Tıp Dünyası - ANKARA - Hükümetin, “Sosyal Güvenlik Reformu”nun dördüncü ayağı olarak sunduğu ve “muhtaçlık sınırı” altında yaşayanlara devlet yardımı yapılmasını öngören “Primsiz Ödemeler Kanun Tasarısı” taslağı tamamlandı. Taslakta, primsiz ödemelerden yararlanacak yurttaşların belirlenmesinde kullanılacak “tespit yöntemleri”ne, primsiz ödeme türlerinin neler olduğuna ve primsiz ödemelerin hesaplanmasına dair düzenlemelere yer veriliyor. “Bütün muhtaç vatandaşların hakkı” olarak anılan primsiz yardımlar, taslakta yer alan hesaplamalara göre “öldürmeyecek, süründürecek” düzeyde bırakılıyor ve pek çok durumda 1 yıl ile sınırlandırılıyor.

Taslakta, “yoksulluk tespiti” uygulamalarının adı “muhtaçlık düzeyi tespiti” olarak değiştiriliyor ve her yerel birim ve bölge için ayrı bir ölçüt uygulanabileceği belirtiliyor. Buna göre, söz konusu sosyal yardımlar yerel ölçüler içinde yapılan ve periyodik olarak sürdürülen “muhtaçlık düzeyi tespitleri” sonucu, asgari düzeyde dahi kendisini ve bakmakla yükümlü olduğu kişileri geçindirme olanağından yoksun olduğu belirlenen kişilere “ayni ya da nakdi”, “geçici ya da sürekli” olarak yapılacak.

“Asgari yaşam düzeyi” belirlenecek

Asgari Yaşam Düzeyi Tespit Komisyonu tarafından, istatistiki bölge birimleri sınıflandırmasındaki düzeylere göre, asgari ücretin yarısını geçmemek ve asgari ücretin uygulandığı dönemde geçerli olmak üzere “asgari yaşam düzeyi” tespit edilecek. Komisyon isterse mahalle ve yaş gruplarını dikkate alarak farklı tutarlar belirleyebilecek.

Kişisel ve Aile Yaşam Düzeyinin Tespiti

Kişisel yaşam düzeyi, kişi bazında ve kişilerin harcaması, ayni ya da nakdi her türlü geliri, taşınır ve taşınmaz malları ile hakları, taşınır taşınmaz malların faizi, temettü, kira ve diğer gelirlerinin toplamı dikkate alınarak yapılacak hesaplama sonucu tespit edilecek. Aile yaşam düzeyinin tespiti, ailenin harcaması, ayni ya da nakdi her türlü geliri, taşınır ve taşınmaz malları ile hakları, taşınır taşınmaz malların faizi, temettü, kira ve diğer gelirlerinin toplamı dikkate alınarak hesaplanacak.

“Aile ve kişisel muhtaçlık düzeyleri” hesaplanacak

Taslağa göre, asgari yaşam düzeyinden, kişisel yaşam düzeyinin tutarı çıkarılarak “kişisel muhtaçlık düzeyi” belirlenecek. Taslakta ayrıca, bakmakla yükümlü olunan kişi sayısı ile yine bu yasaca belirlenecek asgari yaşam düzeyi tutarının çarpımı sonucu oluşacak tutar ile kişisel yaşam düzeyi tutarının ailedeki kişi sayısı ile çarpılması sonucu oluşan tutar arasındaki fark da “aile muhtaçlık düzeyi” olarak hesaplanıyor.

Tasarıda, kişisel yaşam düzeyi asgari yaşam düzeyinin altında olan kişiler “muhtaç”, aile yaşam düzeyi tutarı, asgari aile yaşam düzeyinin altında olan aileler de “muhtaç aile” olarak tanımlanıyor.

Buna göre asgari ücretin yarısından az olan asgari yaşam düzeyinden kişisel yaşam düzeyinin çıkarılması sonucu elde edilen fark kişilere ödenecek. Bu kişilerin GSS primleri de hazine tarafından kuruma yatırılacak.

Asgari Yaşam Düzeyi Tespit Komisyonu görev ve yetkisi

Komisyon asgari yaşam düzeyini istatistiki bölge birimleri sınıflandırmasındaki düzeylere göre, asgari ücretin yarısını geçmemek ve asgari ücretin uygulandığı dönemde geçerli olmak üzere tespit edecek. Komisyon, gerektiğinde istatistiki bölge birimlerini mahalleler düzeyinde detaylandırabilecek, yaş gruplarına göre farklı tutarlar belirleyebilecek.

“Primsiz yardımdan kurtarma tedbiri”

Taslakta, primsiz yardımlardan yararlandırılanların en kısa sürede “kendi imkanları” ile geçinebilecekleri ve “kendilerine yeterli olabilecekleri” bir duruma gelmeleri ve muhtaçlıktan kurtulmalarını sağlayacak tedbirlerin alınacağı hükmüne yer verilmesine karşın, bu tedbirler kim tarafından ve nasıl alınacağı konusu belirsiz bırakılıyor.

Primsiz ödemelerden yararlanmak “tüm muhtaç vatandaşların hakkı” olarak kabul ediliyor ancak primsiz ödemeler için genel bütçeden bu amaçla ayrılan kaynağın üzerinde talep olması durumunda, bu haktan yararlanacak kişiler ya da ailelerin “bütçe imkanları çerçevesinde” ve “muhtaçlık düzeyi esas alınarak” belirleneceği belirtiliyor.

Primsiz ödeme türleri

Söz konusu primsiz ödeme türleri, “aile ödeneği”, “yaşlı aylığı”, “özürlü aylığı”, “GSS primi”, “özürlü çocuklara yapılacak eğitim ve rehabilitasyon yardımı ödemesi” başlıklarıyla anılıyor.

Aile ödeneğinden; sokakta yaşayan veya fiziksel, cinsel istismara uğrayan, madde bağımlısı olan, fuhuş ve dilencilik gibi sosyal tehlikelere karşı savunmasız bırakılan çocukları olan muhtaç aileler ile söz konusu çocuklara kurumca bakmasına izin verilen ailelerin yararlanabileceği belirtiliyor.

65 yaşını doldurmuş, herhangi bir geliri olmayan, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan kişilerin ise yaşlılık aylığı yardımı alabileceği ifade ediliyor.

“Özürlü çocuklara yapılacak eğitim ve rehabilitasyon yardımları” ile ise; zihinsel, bedensel, fonksiyonel veya ruhsal özrü bulunan ve ailesinin geliri asgari ücretin üç katının altında olan çocuklardan, yapılacak eğitim ve rehabilitasyon sonucunda sakatlık derecesinde azalma ihtimali olan ya da sakatlık derecesinin artmasına engel alması mümkün görülen çocukların yararlandırılabileceği belirtiliyor.

Ödemelerde “gelir” ve harcamalar dikkate alınacak

Taslakta, yapılacak ödemelerin hesaplanmasında kişisel yaşam düzeyi ile aile yaşam düzeyi dikkate alınacak. Yapılacak ödemelerde asgari yaşam düzeyinden kişisel yaşam düzeyi veya aile yaşam düzeyi tutarı düşülerek aradaki fark ödenecek. Kişisel ya da aile yaşam düzeyi hesaplanırken yapılmış harcamaların da dikkate alınacağı kaydediliyor.

Yardım en fazla 1 yıl süreyle

Yaşlı ve özürlü aylık ödemeleri ile aile ödeneğinin süresi en fazla bir yıl olarak belirleniyor.

Aile yardımları ayrıca yaş ile de sınırlandırılacak ve ödemelerde bütçe olanakları göz önünde bulundurulacak. Aile yardımı, risk grubundaki çocuklara ve bölgelere göre öncelikler dikkate alınarak yapılacak. Taslakta bu önceliklerin neler olduğu da belirtilmiyor.