Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

1 Ekim 2004  Sayı: 126

hukuk
köşesi

Avukat Ziynet Özçelik

Sahra hastaneleri ve hekimler

Zaman zaman, hekimlerimize istemleri dışında görevlendirmeler çıkarılmaktadır. Bütün hekimler nöbetleri, geçici görevlendirmeleri, acil vakaları meslekleri gereği iyi bilir. Ama bir de arada “sınır ötesinde mi” yoksa, “sınır berisinde mi” olduğu çok anlaşılamayan, esasen görev yerinin “sahra hastanesi” olduğu anlaşılan görevlendirmeler ortaya çıkmaktadır. Bir taraftan belirsizliğin yarattığı sıkıntı, diğer taraftan emir-komuta hissiyatının derinlerimizde yerleşmiş kaygıları açığa çıkarması, ne oluyor, ne yapabilirim, ne yapmalıyım sorularını peşi sıra getirmekte. Gene böyle bir özel görevlendirme bilgisinin dolaştığı şu günlerde durumu hukuk kuralları ile birlikte anlamaya çalışalım;

Anayasanın 128. maddesinde; ‘Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir’ kuralına yer verilmiştir.

Bu anayasal hüküm uyarınca da kamu görevlisi olan memur hekimlerin atanmaları ve geçici görevlendirilmelerine ilişkin kurallar 657 sayılı Devlet Memurları Yasası’nda düzenlenmiştir. Uygulamanın ayrıntıları ise yine yasada belirtilen ilkelere göre atama nakil yönetmeliği ile geçici görevlendirme yönetmeliğinde düzenlenmiştir.  Yurtdışında geçici süre ile sahra hastanesinde yapılacağı söylenen görevlendirme ise bu düzenlemelerin hiç birine uymamaktadır.

Bu temel düzenlemeler dışında, Anayasanın 13. maddesinde temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunulmaksızın, yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlandırılabileceği belirtilmiştir Anayasanın 15. maddesinde ‘Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir’ denilmiştir. Zorla çalıştırma yasağı başlıklı 18. maddesinde ise: ‘Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır. Şekil ve şartları kanunda düzenlenmek üzere hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalıştırmalar; olağanüstü hallerde vatandaşlardan istenecek hizmetler; ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmaları, zorla çalıştırma sayılmaz’ denilmiştir.

Anayasada yer alan bu düzenlemelere göre olağanüstü hallerde, seferberlik, savaş ve sıkıyönetim hallerinde kişilerin Anayasada tanımlanan hakları, yine anayasada belirtilen ölçüler içinde sınırlandırılabilir ve zorla çalıştırılabilir.  Ancak bu hallerde uygulamayı gösterir düzenlemelerin yine kanunda belirtilmesi gerekmektedir.

1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu, 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu ve 2941 sayılı Seferberlik ve Savaş Hali Kanunda, hizmet yükümlülüğüne ilişkin   Anayasal hakları sınırlandırıcı düzenlemeler yapılmıştır. Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hal, ülke içinde  söz konusu olduğu için, bu yasalar kapsamında yurtdışında hizmet yükümlülüğü getirilemez. Bu durumda 2941 sayılı Seferberlik ve Savaş hali Kanunu hükümlerine bakmamız gerekir. Bu yasa hükümlerinde seferberlik ve savaş halinden önce yani barış döneminde de bazı koşulların varlığı halinde hizmet yükümlülüğü getirilebileceği düzenlenmiştir. Ancak bütün bu yükümlülüklerin getirilebilmesi için Bakanlar Kurulu Kararının alınması gerekir. Alınan Bakanlar Kurulu Kararına göre de ilgili Bakanlık işlem yapacaktır. Yasada ancak bazı şartların varlığı halinde ve Bakanlar Kurulu Kararı ile çalışma zorunluluğu getirilebileceği öngörülmüştür.

Hekimlerin, il sağlık müdürlükleri tarafından bildirilen  sahra görevlendirmelerinde, bu yönteme uyulup uyulmadığını sorma ve öğrenme hakları bulunmaktadır. Ayrıca hukuka uygun olmayan bir görevlendirmenin varlığı halinde onaylarının bulunmadığını belirtme hakları ile her türlü hukuksal girişim hakları da saklıdır. Bütün hekimlere gönüllü mesleki faaliyet dilerim(!)