Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

1 Ekim 2003  Sayı: 111

aradabir...

Prof. Dr. Elif Dağlı*

Formula-1 ve Sağlık

Formula-1 yarış pisti temel töreni 10.9.2003 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı’nın katılımı ile gerçekleşti. 8.9.2003 tarihinde çeşitli meslek odaları İstanbul Tabip Odası’nda biraraya gelerek hükümeti uyarmak için bir basın açıklaması yaptılar.

Formula-1 yarışlarının birçok ülkede sigara reklamı taşıyan arabalar ile yapıldığı, saha kenarında, sürücülerin üzerinde, reklam panolarında sigara isim ve logolarının yer aldığı bilinmektedir. Ülkemizde önemli bir halk sağlığı kazanımı olarak 1996 yılında 4207 sayılı kanun ile sigara reklamları yasaklanmıştır. Bu tarihten itibaren sigara tüketimindeki artışın durduğu, 2000 yılından itibaren de azalmaya başladığı hem TEKEL verilerinden hem de çeşitli saha çalışmalarından saptanmaktadır.

Formula-1 Türkiye’de sigara reklamsız yapılabilir mi?

Fransa ve İngiltere dışında yarışların yapıldığı tüm ülkelerde Formula yarışları sigara firmalarının reklamları ile yapılmaktadır. Belçika Hükümeti bütün direnmelerine karşı sigara reklam yasağı kanununu koruyamamış ve Formula-1 şirketinin isteği ile bu yıl yürürlükten kaldırmıştır. Kanada Hükümeti sigara reklamlarına hiçbir koşulda izin vermeyeceğini açıklaması üzerine yarışların Kanada’dan çekileceği tehditi ile karşılaşmış ve Ottawa eyalet meclisi sigara reklam yasağı kanununu yeniden görüşmeye almıştır. Şangay’da ve Bahreyn’de yapılacak olan yarışlar sigara reklamı ile olacak ve halk sağlığı kanunlarını zedeleyecektir. Bütün dünyada son altı ayda bu gelişmeler olurken, Türkiye’nin baskılara daha dirençli çıkacağını öngörmek zordur.

Formula-1 yarışlarının Türkiye’de sigarasız yapılacağına söz verenler takiyye yapıyor olabilirler mi?

Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) Başkanı Max Mosley 1998 yılında yarışları 2002 yılındani tibaren sigarasız yapacağını belirten bir kamu duyurusu yayınlamış, 2002 yılına gelindiğinde ise sigara reklamlı yarışlara devam etmiştir. 2001 yılında Dünya Sağlık Örgütü ile “Sigarasız Spor” centilmenlik anlaşması yapmış, hemen arkasından iki ülkede sigara reklam yasağının değişmesi için uğraş vermiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan “Essential Action” Derneği’ne Türkiye ile ilgili bir mektup yazan Max Mosley bir yıl önce sigara reklamının yasak olduğu ülkelerde yarışları düzenlemeyeceğini belirtmiş, bu yıl ise yarışların Türkiye’de yapılacağı belli olmuştur.

Bülent Ecevit hükümetinden destek almak üzere brifing veren Türkiye Otomobil Federasyonu sigara reklamlarının bütün dünyada 2004 yılında yasak olacağını söylemişlerdir. 2005 yılında Türkiye’de yapılacak yarışın sigara reklamsız olduğuna inanan başta hekim Kültür Bakanı olmak üzere Bakanlar Kurulu, destek sözü vermiştir. Dünya Sağlık Örgütü ve yetkili uluslararası kuruluşlar 2004 tarihinde hiçbir anlaşma olmadığını belirtmişlerdir.

Türkiye’de sigara reklam yasağının kaldırılacağı kanıtları nelerdir?

2001 yılında 5 Bursa milletvekili Formula-1 yarışlarının sigara reklam yasağı dışında tutulması için bir yasa teklifi vermişler ve daha sonra yasa teklifini, Bursa Akademik Odalar Birliği’nin tepkisi üzerine geri çekmişlerdir. Bu tarihlerde yasa teklifi veren milletvekilinin İspanya Grand Prix’i sırasında Formula-1 şirketi sahibine Bernie Ecclestone ile görüştüğü ve taktik olarak, kamuoyunu erken aleyhte harekete geçirmemek için, yasa teklifini geri çektiği duyumları alınmıştır.

Milliyet gazetesi yazarı Güngör Uras’ın köşesine mektup yazan ve bu mektubu köşede yayınlanan Nuri Çolakoğlu şöyle demektedir: “Zaten 3 sigara firması kaldı, onlar da 2006 yılına kadar reklam yapacaklar.”

Defalarca sigara karşıtı sağlık kuruluşları tarafından yapılan davetlere rağmen Türkiye Otomobil Federasyonu, Max Mosley ve Bernie Ecclostone yarışları Türk kanunlarına uyarak sigarasız yapacaklarını açıklamamışlardır.

Formula-1 yarışları Türkiye’de sigara reklamı ile yapılırsa ne olur?

Çokuluslu sigara firmalarının reklam yapma haklarının bulunduğu 1986-1996 yılları arasında TEKEL   kayıtları sigara içme oranının yüzde 50 arttığını göstermektedir. Sigaranın, her ürün gibi satışının ve tüketiminin artması için reklamı yapılır. Tüketim artışı bu ürün için hastalık, sağlık harcaması ve ölüm artışı demektir.

Türkiye’de bugün 17 milyon kişi sigara içmektedir. Üç milyon Kronik Obstriktif Akciğer hastası, 4 milyon astımlı olan ülkemizde yılda ortalama 50 bin yeni akciğer kanseri tanı almaktadır. Türk insanı sigara almak için yılda 6.5 milyar dolar, sigara nedeniyle oluşan hastalıkların tedavisi için 2 milyar dolar harcamaktadır. Sigaraya bağlı yıllık ölüm sayısının 100 bin olduğu tahmin edilmektedir.

Çokuluslu sigara firmalarının en büyük özlemi, özelleştirme ile, dünyanın yedinci büyük sigara pazarı Türkiye’ye hakim olmak ve reklamların serbest bırakılması ile tüketimi artırmaktır. Sonucunda artan sigara gelirleri ile Formula-1 bilet gelirleri yabancı ülkelere aktarılacak, artan hastalıklar ve sağlık harcamaları Türkiye’ye kalacaktır.

* Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı