Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

15 Mart 2003  Sayı: 101

Dünya Tabipler Birliği, hekimler ve ticari girişimler arasındaki ilişkiler hakkında bildiri önerisi hazırladı

Hekim/ticari girişim ilişkisi; nasıl ve ne kadar?

Tıp Dünyası - ANKARA - Dünya Tabipler Birliği’nin (DTB) 2002 yılında Washington’da gerçekleştirilen genel kurulu sırasında İsrail Tabip Birliği’nin önerisi olarak sunulan “Hekimler ve Ticari Girişimler Arasındaki İlişkiler Bildirgesi” DTB Tıbbi Etik Komitesi (TEK) tarafından revize edildi. Bildiri 15-18 Mayıs 2003 tarihleri arasında Fransa’nın Divonne kentinde yapılacak 164. Dünya Tabipler Birliği Konsey Toplantısı’nda görüşülecek.

Mart 2002’de hazırlanmaya başlanan bildirinin, DTB’nin kongresinde görüşülecek son biçimi şöyle:

“Hekimler ve Ticari Girişimler Arasındaki İlişkiler Hakkında Dünya Tabipler Birliği Bildiri Önerisi

A. Önbilgi

1- Hekimler ve endüstri arasındaki ilişki karmaşık bir ilişkidir. Bir yandan, ilaç ya da tıbbi malzeme şirketi gibi bir ticari girişim maddi destekte bulunarak hekimlerin davranışları üzerinde doğrudan ya da dolaylı yoldan etkide bulunduğunda olası bir çıkar çatışması doğar. Diğer yandan kamu kaynaklarının yetersizliği nedeniyle endüstri desteği sıklıkla tıbbi araştırmaların, bilimsel konferansların ve tıp eğitiminin sürdürülmesinde anahtar rol oynamaktadır. Böylece bu tipteki bir destek hastanın ve tüm sağlık sisteminin yararına işlemektedir.

2- Endüstri tarafından sağlanan maddi destek, hekimin bilgisiyle bir araya geldiğinde yeni tanısal girişimler, ilaçlar tedaviler geliştirilebilir, bu da tıp alanında büyük gelişmelere önderlik edebilir.

3- Sonuç olarak hekimler ve endüstri arasındaki herhangi bir ilişkiyi yasaklamak yerine bu tarz ilişkileri kılavuzlar ışığında düzenlemek tercih edilebilir. Bu kılavuzlar, belirgin çıkar çatışmalarından kaçınma ve temel ilkeleri netleştirme konusunda yeterli olmalıdır.

4- Bu kılavuzlar; Dünya Sağlık Örgütü, Ulusal Tıp Birlikleri ve İlaç Endüstrisi tarafından  hazırlanmış olan kılavuzları temel alarak hazırlanabilir.

B. Konferanslar

5- Bir konferans, kısmen ya da tamamen bir ticari kuruluşca madden desteklendiği (sponsor) durumda, tıp eğitiminin sürekliliği amacı taşıdığının kabul edilebilmesi için aşağıdaki ilkelere uymalıdır:

5.1. Bir konferans ana amacının uzmanlık ya da bilimsel bilgi değiş tokuşu olduğu durumda tıbbi konferanstır;

5.2. Bir ilaç şirketi gibi bir ticari kuruluş destekleyici (sponsor) rol aldığı bir konferans programında belli bir konunun programa alınmasını önerebilir, ancak içerik, sunum, konuşmacı veya sonuçların yayınlanmasında hiçbir etkilerinin olmayacağını garanti etmelidir.

5.3. Herhangi bir şirketin konferans üzerinde etkisi olma olasılığından kaçınmak için destekleyici (sponsor) katılımcı sayısının birden fazla olması tercih edilebilir;

5.4. Konferansın parasal desteklenmesi tek bir katılımcı yada konuşmacı için ödenti yerine, toplantının genel harcamalarına katkı olarak kabul edilmelidir. Hiçbir hekim ticari kuruluştan doğrudan ulaşım, konaklama ve konferansa katılım giderlerinin ödemesini almamalıdır.

5.5. Konferansta konuşmacı ya da danışman olarak görev alanlar ulaşım, konaklama ve konferansa katılım giderleri yönünden desteklenebilir. Bu gibi ödemeler hizmet karşılığı (değiş-tokuş) olmamalıdır.

5.6. Konferans düzenleyicileri belli bir miktarda ödemeyi, konferansın yemek, eğlence ve sosyal olaylar gibi giderleri için kabul edebilirler. Ağırlama düzeyi, bir ticari şirketçe desteklenmeyen benzer konferanslardaki kabul edilebilir düzeyi aşmamalıdır.

5.7. Hiçbir konfrenas düzenleyicisi ya da konferans katılımcısı aile bireyleri için ödeme, uzamış konaklama vb. ek faydalanımları kabul etmemelidir;

5.8. Tıp öğrencileri, intern’ler ve asistanlar özel destek alarak konferanslara, akademik  yönetim yada bölüm başkanınca seçilmeleri koşuluyla katılabilirler. Seçilme kriterleri kurumca belirlenmelidir.

5.9. Etkinliği destekleyen (sponsor) kurumun adı kamuya açık olup gizlenmemelidir. Ayrıca düzenleyiciler ve konuşmacılar konferans katılımcılarına toplantıda konu edilen ürünün ya da rakip ürünlerin üreticileri ile herhangi bir ilişkilerinin olmadığını açıklamalıdırlar.

5.10. Tüm durumlarda, hekim tarafından ürünün sunumu bilimsel olarak doğru olmalı ve olası tedavi seçenekleri dengeli biçimde değerlendirilmelidir. Destekleyici (sponsor) kuruluş tarafından etkilenmiş olmamalıdır.

C. Hediyeler

6- Hekim ancak aşağıdaki durumlara uyan koşullarda bir ticari kuruluştan hediye alabilir:

6.1. Hiçbir hekim ilaç, tıbbi cihaz, tibbi teknoloji veya hizmet endüstrisinden kişisel hediye alamaz. Bu gruba hekimin işiyle yakın ilişkili olan çok az maddi değere sahip olanlar ve promosyon olarak gündelik hayatta verilen kalem, günlük, ilaç örnekleri, ucuz tıbbi kaynaklar ve hasta eğitimi için kullanılacak maddeler, kendi işiyle ilgili hasta eğitimi için sadece firmanın logosunu taşıyan materyaller, özel bir tedavi servisi, ilacı ya da ürününü işaret etmeyen bebek maması gibi ürünler dahil değildir.

6.2 Hiçbir hekim kendi kişisel kullanımı için belli bir değere sahip hediyeyi alamaz.

6.3. Hiçbir durumda bir hekim hediye olarak para kabul edemez.

6.4. Çok az maddi değeri bile olsa hiçbir hediye eğer hekimin belli bir ürünü reçete etmesi ya da hastasını belli bir kuruma yönlendirmesine yol açacaksa kabul edilemez.

6.5. Hiçbir hekim bir ürünü reçete etmesi karşığlında kendisinin sigorta ettirilmesini kabul edemez.

D. Araştırma

7- Bir hekim,  kişisel ya da kurumsal olarak aşağıdaki koşullara uyan durumlarda bir araştırmasının ticari kurumca desteklenmesini kabul edebilir:

7.1. Hekim yalnızca yasalar, etik ilkeler (kurallar) ve kılavuzlara bağlı kalmalıdır ve araştırmayı yürütürken mesleki ve kendisinin yayınlanacak araştırma sonuçlarının dış baskılardan etkilenmesine izin vermemelidir.

7.2. Özne olarak insanı konu alan araştırmalarda Helsinki Deklarasyonu ve ilgili yerel yasalara bağlı kalınmalıdır ve araştırmacının kurumundaki yayın kurulu veya etik komitesince onaylanmalıdır.

7.3. Mümkün olduğu takdirde hekim veya kurum araştırmayı yürütmek amacıyla maddi destek açısından birden fazla kuruluşla ayrıntılı temas kurmalıdır.

7.4. Bir araştırma yürüten herhangi bir hekim araştırmanın ayrıntılı sonuçlarını katılanların isimlerini de içeren ayrıntılı sonuçlarını saklamalıdır. Böylece bu katılımcılarla daha ileri araştırma veya tedavi için gereksinim duyulduğunda temas kurulabilir. Güvenilirliği sağlamak amacıyla tanımlayıcı ayrıntılar araştırma sonuçlarından ayrı tutulup gerekli olduğunda ulaşılabilir. Araştırmaya katılanlara ait tanımlayıcı bilgiler maddi destek sağlayan firmaya şahısların bilgisi olmadan verilemez.

7.5. Bir hekim araştırması için kendi zaman ve emeğinin karşılığı destek kabul edebilir ancak bir araştırmanın sonuçları ile hiçbir şekilde bağlantılandırılmaz. Eğer hekim araştırmalar için merkezi bir fonun bulunduğu bir kurumda çalışıyorsa, bu fondan destek alabilir. Bu ödeme fikri mülkiyet hakları için yapılacak ödemeyi engellemez.

7.6. Ticari bir kuruluşça desteklenen araştırmanın sonuçları, destek veren kuruluşun adı, araştırmanın kim tarafından istendiğine ilişkin bir ibare ile birlikte halka ulaştırılabilir. Bu desteğin doğrudan veya dolaylı tam veya kısmen olduğunu açığa kavuşturur.

7.7. Araştırma sonuçlarının ürün isimlerine bağlı olduğu durumlarda, ürünlerin yalnızca jenerik isimleri yayınlanabilir.

7.8. Bir hekim veya aile bireylerinden birinin ticari kuruluşla belirgin maddi (parasal) çıkar ilişkisinin buluduğu durumda bu şahsın çıkar çatışmalarının öznesi halini alabileceğinden kuşkulanmak için gerekçe vardır. Bu durumda söz konusu kuruluşça desteklenen bir çalışmada yer alması ancak etik komitede görüşülüp karara bağlandıktan sonra olabilir. Bu parasal ilişki (çıkar) araştırma sonuçları yayınlanırken açıklanmalı.