Ergenlik: Erkeklerin ve Kızların Merak Ettiği Konular

 

Dr. Şükrü Hatun**

*Amerikan Pediatri Akademisi Web Sitesinden Alınmıştır.

Türkçesi:

** Prof.; Kocaeli Ü.Tıp Fak. Çocuk Sağlığı ve Hast. AD

 

            Normal büyüyen her çocuk ergenlik dönemine girer. Ergenlik yaşamınızın ve vücudunuzun çocukluktan erişkinliğe doğru değiştiği dönemdir. Bu değişiklikler hormon adı verilen kimyasal bileşikler aracılığıyla oluşur. Ergenlik döneminde o kadar çok değişiklik olur ki bir an vücudunuz üzerindeki kontrolünüzü kaybettiğinizi düşünebilirsiniz. O zaman hormonlar dengeyi sağlar ve vücudunuz bir atılım içine girer.

            Ergenlikte yalnızca vücudunuz değişmez, beraberinde duygularınız da değişir. Kendiniz, aileniz ve arkadaşlarınız ve dünyanın tümü hakkındaki duygu ve düşünceleriniz artık farklıdır. Siz ergenlik dönemini geçerken kendinizle ilgili çok önemli kararlar almaya başlarsınız; daha çok sorumluluk alırsınız ve daha özerk hale gelirsiniz.

            Bu değişiklerin bazıları olur olmaz siz kendinize "Acaba ben normal miyim?" ya da "Başkaları da benim gibi mi hissediyor?" gibi sorular sorarsınız. Üzülmeyin çoğu değişiklik ergenlik döneminde gerçekleşek ve bu yaşamınızın karışık bir dönemi olduğu kadar heyecanlı bir dönemi de olacaktır.

            Bu yazı ergenliğin getirdiği değişiklikleri anlamınıza yardım etmek için hazırlanmıştır. Birinci bölümde ergenlik dönemine giren kızlarda oluşan değişiklikler, ikinci bölümde ise erkeklerdeki değişiklikler anlatılmıştır. Üçüncü bölümde hem erkeklerde hem de kızlarda oluşan duygusal değişikliklerin üzerinde durulmuştur. Bu metni tam olarak okuyup bitirince kendinizde olan değişiklerin yanı sıra karşı cinste olan değişiklikleri de öğrenmiş olacaksınız.

            Bölüm 1: Ergenlik dönemindeki kızların bilmesi gerekenler

            Ergenlik kızların yaşamı açısından vücutlarının küçük bir kız çocuğundan kadın olmaya doğru değiştiği zamandır. Bunun yanında ergenlik dönemi sonunda vücudunuz bebek yapabilecek özelliklere sahip olur. Ergenliğe giriş için kesin bir zaman yoksa da genel olarak kızlar 9-13 yaş arasında ve erkeklerden daha erken ergenliğe girerler. Bu nedenle yaşamın bu döneminde kızlar-erkekler kendilerini yakalayıncaya kadar- birkaç yıl erkeklerden daha uzun ve daha olgundurlar.

            Vücudunuzda hangi değişikler olacak?

            Ergenlik dönemi boyunca vücudunuzda olacak bazı değişiklikler aşağıda anlatılmıştır.   

            Göğüsler: Kızların çoğunda ergenlik göğüslerin büyümesi ile başlar. Göğüslerinizin büyüdüğünü meme uçlarının birisinin ya da her ikisinin üzerinde küçük ve duyarlı bir kabarıklık oluşması ile fark edersiniz. Bu kabarıklık birkaç yıl içinde giderek büyüyecektir. Başlangıçta bir göğüs diğerinden daha büyük olabilir ve bu durum bazen göğüsler son şeklini alıncaya kadar sürebilir. Göğüsler gelişmeye başlayınca sütyen takma gereksinimi duyarsınız. Bazı kızlar sütyeni ilk kez giydiklerinde heyecanlanırlar -çünkü bu kadın olmaya doğru ilk adımdır!- bununla birlikte bazı kızlar- özellikle arkadaşları arasında ilk kendileri sütyen taktığında-utanabilir. Sizin ilk sütyen giymeniz toplum içinde büyümüş muamelesi görmenize neden olacak ve onlar açısından bu durum utanma konusu değil sizin büyümenizden dolayı gurur konusu olacaktır.

            Saçlar: Ergenlikle birlikte genital bölgede (bacaklarınızın arasında) yumuşak kıllar görünmeye başlayacaktır. Bu kıllar daha sonra sık ve kıvrımlı hale gelecektir. Genital bölgedeki kıllanma ile birlikte kol altlarında ve bacakların üzerinde de kıllar görünecektir. Bir çok kadın bu kılları traş etmektedir (temizlemektedir). Bu işlemin tıbbi bir nedeni yoktur- tamamen kişisel seçim konusudur. Traş etmeye karar verirseniz bol miktarda sabun, su ile kadınlar için yapılmış temiz bir jilet kullanmalısın. En iyisi kendinize ait bir jilet ya da elektrikli traş makinasının olmasıdır- bu araçları asla arkadaşlarınız ya da ailenizden birisiyle paylaşmayınız.

            Vücut Biçimi: Zamanla kalçalarınız genişleyecek, beliniz ise daralacaktır. Vücudunuz karın, kalça ve bacaklarınızda yağ depolamaya başlayacaktır. Bu gelişme normaldir, çünkü böylece kadın vücuduna özgü çizgiler oluşmaktadır.

 

            Vücut ölçüleri: Kollarınız, bacaklarınız, elleriniz ve ayaklarınız vücudunuzun geri kalan kısımlarına göre daha hızlı büyüyecektir. Vücudunuzun geri kalan kısımları kol ve bacaklarınızdaki büyümeyi yakalayıncaya kadar kendinizi biraz biçimsiz (hantal) hissedebilirsiniz.

            Deri: Deri ergenlikle birlikte daha yağlı hale gelir ve daha çok terlediğinizi fark edersiniz, çünkü ter bezleri de büyümeye başlamıştır. Derinizi her gün temizlemeniz gereklidir. Bunun yanında koku ve ter ıslaklığını önlemek için deodarant ya da ter etkisini azaltan spreyler kullanabilirsiniz. Derinizi temiz tutma çabalarına karşın yine de yüzünüzde sivilceler olacaktır. Bu sivilceler akne olarak isimlendirilir ve ergenlik dönemindeki hormonların yükselmesine bağlı olduğundan normal kabul edilir. Bütün ergenlerde şu ya da bu zamanda akne olacaktır. Akneleriniz çok şiddetli ise bir doktora danışmanızda yarar olabilir.

            Menstürasyon: Kızların çoğunda 9-16 yaş arasında menstürasyon (adet kanması) "period"u başlar. Ergenlik döneminde yumurtalıklarda (overler) dişi döllenme hücreleri (ovum) olgunlaşır bu hücreler cinsel birleşme ile kadın iç genital organlarına ulaşan erkek döllenme hücresi (sperm) ile karşılaşırsa hamile kalınır ve bebek oluşur. Bu sırada bebeğe hazırlık olarak rahim (uterus) iç yüzeyinde kan hücrelerini de içeren kalın bir tabaka oluşur. Eğer ovum sperm ile karşılaşmazsa uterustaki hazırlık gereksiz hale gelir ve bu doku adet kanaması olarak vaginadan dökülür. Menstürasyon periodu her ay benzer kanamanın olması ile karakterizedir. Bir kız çoçuğunda menstürasyonun başlaması artık hamile de kalabileceği anlamına gelir.

 

            Menstürasyon periodu sırasında çamaşırlarınızın kirlenmemesi için temizlik pedi ya da tampon kullanmanız gereklidir. Bazıları ped, bazıları ise tampon seçerler. Tampon ilk kez kullanılırken gevşemeli ve tampon yavaşca vaginaya itilmelidir. Günümüzde kızların çoğu mini pedleri seçmektedir. Menstürasyon periodu genellikle 3-7 gün sürmekte ve daha sonra 1-2 gün renksiz bir kanama sürebilmektedir. Bu normaldir. Period dışında kanama başlarsa çocuk hekimine başvurmanız gereklidir.

 

            Normal menstürasyon periodu sırasında yüzmek, ata binmek ya da jimnastik yapmak gibi normal aktivitelerinizden vazgeçmenize gerek yoktur. Tam tersine örneğin egzersiz krampların ve menstürasyona bağlı diğer rahatsızlıklarınızın azalmasına yardım edebilir.

            Menstürasyonun başlangıç döneminde bir çok genç kız daha sonraki kanamalarının tam zamanında olacağını düşünürler, fakat seyrek olarak böyle olur. İlk yıl (belki daha uzun süre) içinde menstürasyon siklusu takvime uymaz, bazen 3 hafta gibi kısa süre içinde bazen ise 6 hafta gibi uzun bir sürede kanama olabilir. Bir süre sonra siklus düzene girecektir ve kızların çoğunda her 3-5 haftada bir menstüral kanama olacaktır. Siklus düzenli hale geldikten sonra da hastalık, stres altında kalmak, ağır egzersiz, yetersiz beslenme ya da sinirlenmek gibi durumlarda menstürasyon aksayabilir. Doğal olarak bütün bu nedenlerin yanında menstürasyon gecikmelerinde hamile kalınmış olabileceği akla gelmelidir.

            Bazı çocukların menstürasyon kanamaları diğerlerinden daha ağır olabilir. Fakat üzülmeyin, sağlığınızı etkileyecek kadar kanama olmaz. Vücudunuzda 5 litre kan vardır ve menstürasyon sırasında ancak 50-100 ml kan kaybedersiniz. Bununla birlikte gerçekten ağır bir kanamanız olabilir (günde 6-8 ped değiştirmeniz gerekebilir), bu durumda çocuk hekiminizle görüşmenizde yarar vardır

 

 

            Menstürasyon periodu sırasında, öncesinde ya da sonrasında aşağıdaki yakınmalar görülebilir:

            * Kramplar

            * Karında gaz birikmesi

            * Göğüslerinizde duyarlılık ya da şişkinlik

            * Baş ağrısı

            * Kendini kötü hissetme ve huzursuzluk gibi  ani duygusal değişiklikler

* Depresyon

 

.

            Yukarıdaki bulgular şiddetli olduğunda çocuk hekiminizle görüşmeniz gereklidir. Çok kez kramplar ve diğer yakınmalarınız hafif olur ve onları kontrol etmek kolaydır. Çocuk hekiminiz kendinizi daha iyi hissetmeniz için size bazı ilaçlar ve egzersiz önerecektir. Aşağıdaki bulgulardan birisi olduğunda ise mutlaka çocuk hekiminize başvurmanız gereklidir.

            * Menstürasyon periodunuzda hastalık gibi bilinen bir neden olmaksızın ani değişiklik olması

            * 7-10 günden fazla süren çok ağır kanama olması

            * Periodlar arasında kanama olması

            * Menstürasyon başlangıcından sonraki dönemde iki günden fazla süren şiddetli karın ağrısı olması

            * Hamile kaldığınız düşüncesi

            * Menstürasyon siklusunuzla ilgili herhangi bir şeyin yanlış gittiğini düşünüyorsanız        

            Çocuk hekiminiz ilk değerlendirmeyi yapacak ve enfeksiyon ya da başka sorunlar için bir kadın- doğum uzmanına girmenizi önerecektir.

            Bölüm 2: Ergenlik dönemindeki erkeklerin bilmesi gerekenler

            Ergenlik döneminde vücudunda değişiklik olan yalnızca kızlar değildir. Erkeklerde ergenlik genellikle 10-16 yaş arasında büyüme hızlanması ile başlar. Siz daha önce giydiğiniz çamaşırlarınızın ve ayakkabılarınız artık size uymadığınızı fark edersiniz. Merak etmeyin çünkü kızlarda olduğu gibi sizin hormonlarınız da vücudunuzdaki değişiklikleri ayarlayacak ve büyümenizi sağlayacaktır.

            Ergenlik döneminde vücudunuzda hangi değişiklikler olacaktır? Bunların bir kısmı aşağıda anlatılmıştır.

            Vücut ölçüleri: Kollarınız, bacaklarınız, elleriniz ve ayaklarınız vücudunuzun geri kalan bölümlerinden daha hızlı büyüyecektir. Bu dönemde kendinizi biraz sakar hissedebilirisiniz.

            Vücut biçimi: Siz daha uzun olacaksınız ve omuzlarınız genişleyecektir. Ağırlığınız belirgin ölçüde artacaktır. Bir çok erkek çocuk meme uçlarında duyarlılık hisseder. Bu duyarlılık nedeniyle siz memelerinizin büyüdüğü kaygısına kapılabilirsiniz. Böyle olsa bile kaygıya kapılmanıza gerek yoktur, çünkü memelerdeki büyüme sizin yaşınızdaki erkek çocukların çoğunda olur fakat bu büyüme geçicidir. Bu konu sizi üzüyorsa çocuk hekiminizle konuşmanız iyi olacaktır.

            Ergenlik döneminde kaslarınız büyüyecek ve güçlenecektir. Onların daha hızlı güçlenmesi için özel bir çaba göstermenize gerek yoktur. Arkadaşlarınızın bazılarının vücut geliştirme aktivitilerine katılması sizi etkilememeli ve vücudunuz hazır olmadan bu tür yerlerden uzak durmalısınız. Vücut geliştirme sizi çok ilgilendiriyorsa en iyisi çocuk hekiminizle görüşmeniz ve sizin için uygun olan zamanı birlikte belirlemenizdir.

            Ses: Giderek daha boğuk bir sese sahip olacaksınız. Bu durum sesinizde çatallaşmaya yol açabilecektir. Siz büyüdükçe sesinizdeki çatallaşma duracak ve bir süre sonra normal bir sese sahip olacaksınız.

            Saçlar: Ergenlikle birlikte koltuk altlarınızda, bacaklarınızda, yüzünüzde ve penisinizin çevresinde kıllanma olacaktır. Erkeklerin hepsinde olmasa da bir çoğunda göğüs bölgesinde kıllanma olacaktır. Erkekler yüzlerindeki kılları tıraş ederler, fakat bunun tıbbi bir nedeni yoktur, bu tamamen sizin kişisel seçiminizdir. Tıraş olmaya karar verirseniz tıraş kremi ve erkekler için olan jiletleri kullanmanız gereklidir. Kullandığınız jilet ya da elektrikli tıraş makinasını başkalarının kullanmasına izin vermemeniz sağlığını bakımından doğru olacaktır.

            Deri: Deri ergenlikle birlikte daha yağlı hale gelir ve daha çok terlediğinizi fark edersiniz, çünkü ter bezleri de büyümeye başlamıştır. Derinizi her gün temizlemeniz gereklidir. Bunun yanında koku ve ter ıslaklığını önlemek için deodarant ya da ter etkisini azaltan spreyler kullanabilirsiniz. Derinizi temiz tutma çabalarına karşın yine de yüzünüzde sivilceler olacaktır. Bu sivilceler akne olarak isimlendirilir ve ergenlik dönemindeki hormonların yükselmesine bağlı olduğundan normal kabul edilir. Bütün ergenlerde şu ya da bu zamanda akne olacaktır. Akneleriniz çok şiddetli ise bir doktora danışmanızda yarar olabilir.

            Penis: Ergenlikle birlikte penis ve testisleriniz büyür. Cinsiyet hormonlarının etkisiyle penisiniz daha sık dikleşmeye başlayacaktır. Penisteki dikleşme penisin sert ve gergin olması demektir ve bazen nedensiz penis dikleşmesi olabilir. Böyle olması normaldir. Penisinizin zamansız dikleşmesinden utanabilirsiniz ama unutmayın siz dikkat çekmedikçe bir çok kimse bunun farkında olmayacaktır. Erkek çocuklarının çoğu penis boyutlarıyla ilgilidir ve bazıları arkadaşlarının penis boyutlarıyla karşılaştırırlar. Penis boyutlarının "erkek olmak" ya da cinsel işlev için her şey demek olmadığını unutmamak önemlidir.

 

            Ergenlik döneminde testisler sperm de üretmeye başlar. Böylece ereksiyon sonrasında "boşalma" olacak ve bu sırada ejakülasyon (meni) atılacaktır. Bu olay bazen uykuda olabilir ve siz sabah uyandığınızda çamaşırlarınızın ıslandığını görebilirsiniz. Buna "gece boşalması" adı verilir. Bu durum normaldir ve siz büyüdükçe sıklığı azalacaktır.

 

            Bölüm 3: Erkek ve kızların ortak olarak bilmesi gerekenler

            Ergenlik dönemindeki duygusal değişiklikler

            Ergenlik döneminde daha önce belirtilen fiziksel değişiklikler yanında bir çok duygusal değişiklik olur. Başkalarının sizin hakkınızdaki düşüncelerini daha fazla merak etmeye başlarsınız. Daha çok kabul görmek ve sevilmek istersiniz. Yaşamınızın bu döneminde başkalarıyla olan ilişkileriniz değişmeye başlar. Bazıları daha önemli, bazıları önemsiz hale gelir. Ailenizden daha çok ayrı kalmaya ve kendi yaşıtlarınızla birlikte olmaya başlarsınız. yaşamanızı etkileyecek kararları kendiniz almaya başlarsınız.

            Bir çoğunuzun vücudunuz konusunda bir imaj geliştirirsiniz (çok uzun, kısa ince). Çünkü ergenlikle birlikte bir çok değişiklik olmuştur ve siz hem kendi vücudunuzda olanlara hem de başkalarındaki değişikliklere dikkat edersiniz. Unutmayın ki herkesin ergenliği birbirlerinden farklıdır. Sonra herkes birbirini yakalar.

            Seks ve büyüme

            Ergenlikle birlikte cinsellikle daha çok ilgilenirsiniz. Bakmak, dokunmak ya da bir şeyler düşünmek kalp hızınızı arttırır, vücudunuzda sıcaklık ve ürperti hissedersiniz. Bunlar tamamen normaldir.

            Kendinize aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:

            " Ne zaman birisiyle flört edeceğim?"

            " Ne zaman birisini öpeceğim?"

            " Cinsel ilişkiye ne zaman hazır olacağım?"

            " İlişkilerimde seks olacak mı?"

            Cinsel olarak aktif hale gelmeye karar vermek karmaşık bir konu olabilir. Bir taraftan seksin tehlikeleri konusunda bir çok uyarı işitirsiniz, diğer taraftan filmler, TV, gazeteler ve hatta afişler seksin iyi olduğunu söyler. Gerçekte ise seks yaşamın bir parçasıdır ve diğer parçaları gibi iyi de olabilir, kötü de. Bu tamamen size ve seçimlerinize bağlıdır.

            Ergenlikte bir çok kaynaktan seks konusunda mesajlar gelir ve kendinizi basınç altında hissedersiniz. Bunların nereden geldiğini bilirseniz daha kolay baş edebilirsiniz.

            Medya: Medyada seks konusunda bir çok görüntü vardır ve bunlarda seks yapmanın doğru bir düşünce olduğu fikrine kolaylıkla sahip olursunuz. Seks filmleri, TV gösterileri, dergiler ve müzik sıklıkla seks yapmanın herhangi bir riski olmadığını anlatır. Mesajların sizi tümüyle etkilemesine izin vermeyin. Gerçek yaşamda seks çok riskli olabilir.

            Kendi vücudunuz: Seksle ilgilenmeniz tamamen normaldir. Ergenlik insanın cinsel bakımdan gelişmesini tamamladığı dönemdir. Ergenlik dönemindeki cinsel arzular çok güçlü olabilir. Bütün mesele sizin bu arzuları kontrol etmeniz ve onların sizi kontrol etmesine izin vermemenizdir. Unutmayın ki seks birisiyle ilişkinin tek yolu değildir. Birlikte yürümek, konuşmak, ellerini tutmak, sarılmak ve dokunmak güçlü duygular hissettiğiniz birisine yakın olmanızı sağlayabilir.

            Arkadaşlarınız: Size "herkes onu yapıyor" gibi ya da seks yapanlar "cool" gibi görünebilir. Belki seks yapınca grup içinde daha popüler olacağınızı düşünebilirsiniz. Bununla birlikte insanlar seks hakkında konuşmayı severler ve yapmadıkları halde sanki seks yapıyormuş gibi konuşabilirler. Birisi siz seks yapmadığınız için sizinle arkadaş olmak istemezse o muhtemelen herhangi bir yolla değerli arkadaş olamıyor demektir. Arkadaşlarınıza- ya da bir kimseye- sizinle seks yapma konusunda konuşmasına izin vermeyin. Bu doğru olduğunda sizin vereceğiniz bir karardır, arkadaşlarınızın değil.

            Cinsel ilişkiye girme ya da girmeme konusunda karar verirken en önemli konu artık onu hep yapacağınız kararıdır. Bunun için karar verirken zaman ayırmanız ve ailelerinizle onların inanışları/değerleri konusunda konuşmanız gereklidir. Ciddi ilişkilerde seks için yetişkin olmayı beklemek ve ilişkinin sorumluluklarını kabul etmek iyi bir fikir olabilir! Belki gençliğinizi hamilelik ya da ölümcül hastalık korkusu olmadan geçirmek hoşunuza gidecektir.

            Bununla birlikte seks yapmaya karar verirseniz sizin için hangi doğum kontrol yönteminin doğru olacağı konusunda konuşmanız gereklidir. Prezervatif kullanılacaksa klamidya, herpes ve AIDS gibi hastalıkların bulaşmasını önleyen lateks prezervatiflerin kullanılması uygundur.

 

            Kendine bakmayı öğrenmek

            Erişkin olduğunuzda sağlıklı kalmanızı sağlayacak bir çok karar almak durumunda kalacaksınız. Doğru beslenme, egzersiz, yeteri kadar dinlenmeye ergenlik döneminde önem verilmelidir. Kendiniz ve verdiğiniz kararlar hakkında iyi şeyler düşünmeniz de önemlidir. Vücudunuza bakmayı, sıkı çalışmayı, sağlıklı kalmayı ve kendinizi sevmeyi öğrenmeniz gereklidir.

 

Kaynaklar

http://www.aap.org sitesinden alınmıştır.

 

 

 

.......