Vandalizm
Dr. Bora Boz*, Dr. Fatma Yücel
Beyaztaş**
* * Öğr. Gör.; Cumhuriyet Ü. Tıp Fak. Adli Tıp AD,
** Yrd. Doç.; Cumhuriyet Ü. Tıp Fak. Adli Tıp AD,
Vandalizm;
bilgisizlik yüzünden ya da zevk için kamu malları ya da sanat yapıtlarını büyük
zararlara yol açarak yıkmak ve bu yıkımı kendi başına bir amaç durumuna
getirmektir. "Kırıp geçirmek" anlamında kullanılan bu kavrama yaygın biçimde
Fransız Devrimi sırasında rastlanmasına karşın daha eski zamanlardan beri görüldüğü
bilinmektedir. Kavimler göçü sonrasında barbar "Vandal"lar eski Roma ve
Yunan medeniyetlerinin sanat eserlerini tahrip edip, yağmalamışlardır. 1790'da
krallığın, soyluların ve din adamlarının ayrıcalıklarına ilişkin arşiv
belgelerinin yakılması emredildi. Buna göre; Paris'teki heykel ve anıtlar
kaldırılacak, bronzdan yapılmış olanlar top ve tüfek yapımında kullanılacak,
altın olanlar eritilip külçe haline getirilecek, günlük araç ve gereçler de
eritilecekti. 19. yüzyıldan başlayarak koruyucu önlemler geliştirilmeye çalışıldıysa
da, vandalizm tümüyle önlenemedi.
Günümüzde
modern kentlerde estetik ve güzel olan her şeye, ortak yaşam alanlarına saldırı
olarak karşımıza çıkmaktadır. Batı Avrupa ülkelerinde, şiddetin benzer biçimi
olan holiganizm gibi vandalizm de güncel bir toplumsal sorundur. ABD'de yapılan bir
araştırmada, son yıllarda vandalların ve hırsızların özellikle yaşlı nüfusa karşı
saldırılarında artış olduğu görülmüştür. San Francisco'da demiryollarına yönelik
vandalist saldırılarda artış olduğu bildirilmiştir.
Vandalizmin
psikiyatrik yönü antisosyal kişilik bozukluğu olarak tanımlanmıştır. Erkek
bireylerde daha sık görülmektedir. Kadınlarda daha az rastlanmasına karşın,
antisosyal kişilik bozukluğu olan genç annelerin eşlerine ve çocuklarına karşı
şiddet içeren davranışlarda bulunduğu bildirilmiştir. Vandalizmin özellikle
ergenlik çağında ilaç, uyuşturucu ve alkolün kötüye kullanımıyla ilişkili
olduğu saptanmış olup; kokain kullanan gençlerde %57 oranında bu tür davranışlar görülmüştür.
Özellikle
sosyoekonomik düzeyi düşük okul çağındaki gençlerde sık karşılaşılmaktadır.
16 ayrı liseden 7340 öğrenci arasında yapılan bir çalışmada öğrencilerin %5'inde
vandalist davranışların gözlendiği bildirilmiştir. Suç oranının genç nüfusta yoğunlaşma
nedeni, ergenlik dönemindeki hızlı duygusal ve fizyolojik değişikliklere
bağlanabilir. Sivas'ta yapılan bir çalışmada, kamu mallarına zarar verici şiddet
davranışlarında bulundukları için farik ve mümeyyizlik muayenesi için gönderilen
çocukların çoğunun ailelerinden uzak oldukları belirlenmiştir. Eğitim, ilgi, sevgi
ve şefkat gibi değerlerden yoksun, yetişme çağındaki insanların suça eğilimli bir
sosyal çevreye itildikleri düşünülebilir.
Vandalizmde
organik nedenler de araştırılmıştır. Nörolojik bir rahatsızlık olan Tourette
Sendromu'nda vandalist davranışlara rastlanabileceği, organik beyin hastalığı olan
75 yaşında bir erkeğin telefon sistemine vandalist davranışlarının olduğu
belirtilmiştir.
Batı
ülkelerinde yapılan çalışmalarda, vandalizmin uygun eğitim ve psikiyatrik tedavi ile
düzeltilebilir bir davranış olduğu belirtilmektedir. Bu kişilerin tedavisinin
yanında, ailesiyle birlikte davranış eğitim programlarının düzenlenmesi
gerekmektedir.
Sosyal
katmanlar arasında derin farklılıkların olduğu, sağlıksız kentleşme sürecinin yaşandığı
ülkemizde; sözcük olarak bile çok iyi bilinmeyen vandalizm konusunda bilgi edinilmesi,
ileride daha büyük sorunlara neden olmadan kapsamlı olarak araştırılması, çözüm
önerilerinin üretilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar
1- Boz B, Yücel
F, Kuğu N, Özdemir L. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde 1997-1999 yıllarında
farik ve mümeyyizlik muayenesi yapılan olguların değerlendirilmesi. Cumhuriyet
Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 21(4): 233-6, 1999.
2- Coakley D, Woodford WE. Effects of burglary and
vandalism on the health of old people. Lancet 17;2(8151):1066-7, 1979.
3- Goldstein RB, Powers SI, McCusker J, Mundt KA,
Lewis BF, Bigelow C. Gender differences in manifestations of antisocial personality
disorder among residential drug abuse treatment clients. Drug Alcol-Depend 41(1): 35-45,
1996.
Şeriatçı
Taliban yönetimi İslam'a aykırı olduğu gerekçesiyle, ülkedeki tüm heykelleri yıkıp
parçalayacak... |