Penisilin Yaşam Kurtarır
Dr. İ. Hamit Hancı*, Dr. Ali Kokuludağ**, Dr. İlker Günay***
* Doç.; Ege Ü. Tıp
Fak. Adli Tıp AD, İzmir
** Doç.; Ege Ü. Tıp
Fak. İç Hastalıkları İmmunoloji AD, İzmir
*** Uzm.; Sağlık İl
Müdürlüğü, İzmir
Tıpta, bir ilaçta
üç temel özellik aranır:
Etkin olma, kolay bulunabilme ve ucuz olma. Penisilin bu üç
özelliği de tam olarak taşımaktadır.
Bulunduğundan
bu yana çok yaygın olarak kullanılmış ve milyonlarca yaşam kurtarmıştır.
Penisilinin en
etkin olduğu bakteri grubu streptokoklardır. Bu bakteriler, yarım yüzyıldan fazla bir
süredir kullanılmakta olan penisiline karşı hemen hiç direnç geliştirememişlerdir.
En yeni ve
güçlü antibiyotiklere bile kısa sürede direnç gelişirken, bu durum önemli bir
özelliktir.
Streptokok grubu
bakterilerin yol açtığı hastalıklarda, özellikle pnömoni, menenjit ve tonsillit
gibi önemli hastalıklarda ilk seçilmesi gereken antibiyotik penisilin olmalıdır.
Eklem romatizması,
romatizmal kalp hastalıkları ve nefrit türü böbrek hastalıklarına yol açabilen
streptokok türü bakterilere penisilin kadar etkili başka bir antibiyotik henüz
bulunamamıştır.
Penisilin, çok
önemli bir ilaç olmakla birlikte, her ilaçta olduğu gibi bazı istenmeyen etkilere de
yol açabilir.
Bunlardan en
korkulanı penisilin alerjisidir. İlaç alerjisi her türlü ilaç ve her türlü dozda
gelişebilir. Bu yan etki yalnızca penisiline yüklenemez.
İlaç alerjisi,
her türlü ilaçla, hatta ağrı kesiciler ve vitaminlerle bile gelişebilmektedir. Bu
sorunun çözümünde önemli bir uygulama, alerji testleridir. Ancak bu testler her zaman
doğru sonuç vermediği gibi, hastayı yanlış olarak alerjik diye damgalamak ya da test
sırasında alerjik reaksiyon gelişmesi gibi istenmeyen sonuçlar da olabilir.
Hazırlıksız yakalanmak, yalnızca penisilin alerjisi için değil,
her türlü acil olay için tatsız bir durumdur.
Olayın Tıp
Hukuku Boyutu
Suç kavramı
Türk Ceza
Hukukunda kanunun yasakladığı eylemler suç olarak kabul edilmektedir.
Ceza hukuku
"kusursuz suç olmayacağını” belirtmiştir.
Kişi eyleminden
doğacak sonucu tahmin edemezse bu eylem suç olarak kabul edilmez.
Kusurluluğun
kasıt (amaçlama) ve taksir (ihmal=savsama) olarak iki türü vardır.
Dolayısıyla suçlarda
kasıtlı ya da taksirli suçlar olmak üzere ikiye ayrılabilir.
Kasıtlı suçlarda
kişi eyleminden doğacak sonucu öngörerek, tahmin ederek ve bu sonucu isteyerek suçu işler.
Kasıtlı suçlara
örnek olarak kasıtlı adam öldürme (TCK 448, 449 ve 450. Maddeleri) ile kasıtlı adam
yaralama (müessir fiil=etkili eylem =darp) (TCK 456 ve 457. Maddeleri) suçları örnek
olarak verilebilir.
Taksirli
suçlarda kişi eyleminden doğacak sonucu öngörmekte (tahmin etmekte), sonucu
istememekte ama gerekli önlemini almamaktadır.
Taksir (ihmal,
savsama, negligence)
Sözcük
anlamı; bir işi eksik yapma,
bir şeyi yapabilirken yapmama, kabahat demektir.
Boş verici
tutumdur. Burada hareketin istenmesi, sonucun istenmemiş olması esastır.
Taksirli
suçlar: "Tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslekte acemilik, emir, nizam ve talimatlara
uymama nedeniyle yaralamaya (TCK 459. Madde) ya da ölüme (TCK 455. Madde) neden
olmak" şeklinde tanımlanır.
Tıbbi girişim
sırasında neden oldukları
yaralama ve ölüme sebebiyet durumlarında
hekimler hakkında özel yaptırım getiren bir kanun yoktur.
Genel olan TCK 455 ve 459. Maddeleri kullanılmaktadır.
Dikkatsizlik,
Tedbirsizlik:
Dikkatsizlik;
yapılmaması gerekeni yapma Tedbirsizlik;
önlenebilir bir tehlikenin önlenmesinde gösterilen kusurluluktur. Unutma da bir
tedbirsizliktir.
Burada
belirtilen, hekimin tanı ve tedaviyi uygularken ülkenin sağlık koşullarına göre
gösterebileceği normal tedbir ve dikkatidir.
Yoksa her
uygulamada düşünülemeyen, önlenemeyen bir tehlike birden ve umulmadık bir şekilde
ortaya çıkabilir.
Penisilin testi
yapan bir doktor test dozunda bile anaflaksi gelişebileceğini tahmin ederek; aşırı
duyarlılığın yan etkilerini önleyici gerekli (adrenalin, kortikosteroidler,
antihistaminik gibi) ilk yardım malzemelerini yanında bulundurmak zorundadır. Bunlar
sağlanmamış ve hasta ölmüşse tedbirsizlik sonucu ölüme sebebiyet suçu nedeniyle
hekim aleyhine dava açılabilir.
Bu alerji her
türlü ilaçta hatta test dozunda gelişebilir.
Bu yan etki yalnızca penisiline yüklenemez. En basit ağrı kesiciden, her türlü
antibiyotiğe kadar alerji gelişme riski vardır.
Her tıbbi
girişimin normal sapmaları ve riskleri vardır. Son derece gelişmiş olanaklara sahip
sağlık merkezinde görev yapan bir hekimden, olanaksızlıklar içinde görev yapan bir
sağlık ocağı hekiminden daha fazla özen göstermesi istenir.
"İzin
verilen risk" olarak ifade edilen, tıbbın
kabul ettiği normal risk ve sapmalar çerçevesinde kötü sonuçlar oluşsa bile hekime
sorumluluk yükletilmemektedir. İzin verilen risk’in tıbbi karşılığı “komplikasyon”dur.
Tedbirsizlik,
dikkatsizlik sonucu ölüm ya da yaralama ise tıbben “mal praktis” (tıbbi yanlış
uygulama) olarak değerlendirilir.
Herhangi bir
ilaç uygulaması sırasında bir doktor alerji gelişebileceğini tahmin ederek yanında
alerjinin yan etkilerini önleyici gerekli ilk yardım malzemelerini bulundurmak
zorundadır. Bunlar sağlanmamış ve hasta ölmüşse tedbirsizlik sonucu ölüme
sebebiyet suçu nedeniyle hekim aleyhine dava açılabilir. Gerekli tedbir alınmışsa
hekim kusurlu değildir.
Tedaviye gelen
hastayla hekim arasında bir sözleşme yapılmış sayılır.
Sözleşme
gereği hekim başladığı tedaviyi sonuçlandırır, eksikleri tamamlar, hastayı
iyileşinceye kadar izler.
Hekimin bu
sözleşmede hastanın tamamen iyileşeceğini söylemeye hakkı yoktur. Hastada hekimden
böyle bir söz talep edemez.
Hekim yalnızca
tıp kurallarına göre gereken tedaviyi yapmaya, gerekli özeni göstermeye ve tedbir
almaya söz vermiş sayılır.
Halkın
bilgilendirilmesi ve duyarlı kılınması konusunda
basına önemli görevler düşmektedir. Bilinmelidir ki; penisilin
kullanılmadığında ortaya çıkan sağlık sorunları, kullanıldığında çıkan
sorunlara göre çok daha ciddi boyutlardadır.
|