Radyasyon Vitamin Değildir!

Sağlık Bakanlığı TedaviHizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından, 08.10.2007 tarihli "Radyasyon kaynaklarıile çalışan kamu sağlık personeli hakkında" bir genel yazı hazırlanarak, bütün il Valiliklerine ve ilgili kamukuruluşlarına gönderilmiştir.

Genelgenin 1. maddesi ile tümkamu sağlık kurum ve kuruluşlarında;"Radyasyonlaçalışan kamu sağlık personelinin mesailerinin haftalık 45 saat olarak tanzimedilmesi, 2368 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinden yararlanan personel için 40saat olarak uygulanması" istenmiştir. Bu genelge ile kamu sağlık kuruluşlarındaiyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinin günlük 5saat olan çalışma süresi 9 saate çıkarılmıştır.

Genel yazıda;

• 04.10.2007 tarihinde yürürlüğe giren 5614 sayılı Kanunun 2. maddesi ile değişik 2368 sayılı Sağlık Personelinin Tazminat ve Çalışma Esaslarına Dair Kanunun 2. maddesi,
• 06.10.2007 gün ve 26665 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan Kamu Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri Hakkında Yönetmelik dayanak olarak gösterilmiştir.

Torba yasa diye bilinen SağlıkBakanlığı tarafından 15.02.2006 gün ve 1803 sayılı yazı ile görüşe gönderileniçlerinde Sağlık Personelinin Tazminat ve Çalışma Esaslarına Dair Kanun'un dayer aldığı bir kısım kanunlarda değişiklik yapılmasına dair tasarı taslağında, kamusağlık hizmetlerinde çalışan personelden iyonlaştırıcı radyasyon ile teşhis,tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışanpersonelin günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamayacağına yer verilmiştir. Tasarıgerekçesinde Avrupa Birliği Konseyi'nin 96/29/EURATOM direktifinde doğrudançalışma saati düzenlemesine yer verilmediği, radyasyona maruz kalma kriterininesas alındığı, 4857 sayılı Yeni İş Kanunu'na istinaden hazırlanan ve 15.04.2004gün ve 25434 sayılı Resim Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren "SağlıkKuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat Veya Daha Az Çalışılması Gerekenİşler Hakkında Yönetmelikte" günümüzün gelişmeleri dikkate alınarak radyoaktifve radyoiyonizan maddelerle yapılan işlerin 7,5 saat çalışılan işler arasındasayılması gösterilmiştir

Başbakanlık tarafından TBMMBaşkanlığı'na 26.06.2006 gün ve 3291 sayı ile sunulan Kanun Tasarısı'nda yineaynı gerekçelere yer vermekle birlikte 2368 sayılı Yasanın 2. maddesine iyonlaştırıcıradyasyonla çalıştırılan personelin radyasyon dozu limitleri içerisindeçalıştırılacağı, bunların Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak Yönetmelikledüzenleneceği yönünde hüküm eklenmiş, ancak günde 7,5 saatten fazlaçalıştırılamayacakları yönündeki ibareye tasarıda yer verilmemiştir.

Tasarıda yer verilen hüküm 5614 sayılı Kanunun 2. maddesi ile aynenkabul edilmiş, yapılan yasal düzenlemenin Resmi Gazetede yayımlandıktan altı aysonra yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır. Bu Yasa maddesinde SağlıkBakanlığı tarafından çıkarılması öngörülen yönetmeliğe ilişkin taslak 6 Temmuz2007 günlü yazı ile bir kısım kurum ve kuruluşlara görüş için gönderilmiştir.Taslakta kamu sağlık kurumlarında radyasyonla ilgili işlerde çalışan personelinyönetmelikte öngörülen doz sınırları içinde kalmak kaydı ile günlük çalışmasüresinin en fazla 7,5 saat olduğuna yer verilmiştir. Ancak 06.10.2007 gün ve26665 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan "Kamu SağlıkHizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan PersonelinRadyasyon Doz Limitleri Hakkında Yönetmelikte", personelin Yönetmeliğin 7.maddesinde belirtilen doz limitleri içinde çalıştırılacağı belirtilmeklebirlikte saate ilişkin bir sınırlamaya yer verilmemiştir.

I- Çalışmasaatlerinin uzatılmasının iyonizan radyasyona maruz kalan sağlık personelininyaşam ve sağlık hakkının özünü zedeleyecektir.

Sağlık Bakanlığı çalışanların maruzkaldıkları dozun, yönetmelikle belirlenen doz limitlerinin altında olmasıkoşulu ile günlük çalışma sürelerinin 5 saatten 9 saate çıkarılmasınınsağlıkları üzerinde olumsuz etki yapmayacağını varsaymış ve böylece çalışmasürelerini uzatmıştır. Oysa tek başına doz limitlerinin sınırlanması çalışanlarınsağlığının radyasyondan korunması için yeterli olmamaktadır.

Tıbbi alanda kullanılan radyasyonun (iyonizan radyasyon) insan sağlığıüzerine etkileri konusunda pek çok araştırma yapılmıştır. İyonlaştırıcıradyasyonun halen uygulanmakta olan uluslararası ve ulusal korunmaprensiplerinde belirlenen doz limitlerinin altında, risk olmadığını söylemekbilimsel gerçeklerle taban tabana zıttır. Düşük doz (low dose) radyasyonuninsan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini saptayan çok sayıda bilimselaraştırma bulunmaktadır.

Radyasyondankorunma sisteminde doz sınırlarına uyulması radyasyonun zararlı etkilerindenkorunma için yeterli değildir. Bu nedenle iyonizan radyasyon alanında ölçü olarakkabul edilen doz faktörünün yanında zaman faktörü de bir diğer korunma ayağınıoluşturmaktadır. Sağlık Bakanlığıiyonizan radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinin çalışmasaatlerini günlük beş saatten dokuz saate çıkararak sağlıklarının korunmasındaçok önemli bir koruma unsurunu ortadan kaldırmış ve ek risklerini arttırmıştır..

II- Uluslararası ve ulusal düzenlemelerde radyasyondan korunma içinöngörülen önlemler alınmadığı gibi çalışma süreleri uzatılarak çalışanlarınsağlığı tehlikeye atılmaktadır.

Sağlık Bakanlığının ileri sürdüğügibi EURATOM 96/29 Direktifinde radyasyonla çalışanların çalışma sürelerininbelirlenmesine yönelik bir ölçü ya da kural getirilmemiş, yeterli güvenlik vekorunma standartlarına uyulduğu koşullarda izin verilebilir azamilimitler belirlenmiştir. SağlıkBakanlığı atıf yapılan direktifte çalışma sürelerinin uzatılmasına ilişkin birhüküm olmamasına rağmen çalışma sürelerini uzatmış, ancak alınması gerekentedbirlere ilişkin direktif hükümlerini göz ardı etmiştir. Radyasyondankorunma, tedbirler ve izolasyon konusunda 96/29 ve 97/43 Euratom direktiflerihayata geçirilmemiştir.

Ülkemizdefiziki koşulları uygun olmayan ortamlarda kurulu hastane ünitelerinde, yeterliradyasyon kontrol ve denetiminden uzak görev yapan binlerce radyasyon çalışanısağlık teknisyeni, Avrupa ülkelerindeki meslektaşları ile kıyaslanmayacak kadarçok sayıdaki hastanın tıbbi incelemesini mesai saatleri içinde bitirmekzorundadır. Ayrıca birçok hastanemizde henüz ruhsatlandırılmamış veya fizikkoşulları uygun olmayan ortamlarda çok sayıda radyasyon üreten kaynak veyacihaz çalıştırılmaktadır. Kişisel dozimetre kayıtları bulunmamakta veyakontrolleri düzenli olarak yapılmamaktadır. Halen ülkemizdeki hastanelerdecihaz tüp verimi ölçümleri ve kalibrasyonları da yapılmamaktadır.

Sağlık Bakanlığı, gerek kendisineait gerekse diğer kamu kuruluşlarına ait sağlık kuruluşlarında koruyucu cihazve tekniklerin etkinliğinin düzenli kontrolünü sağlamamıştır. 4457 Sayılı Kanunile kurulan Türk Akreditasyon Kurumu tarafından ülkemizde sağlık kuruluşlarınıniyonizan radyasyon yayan; radyografi, dental radyografi, mamografi, floroskopi,dsa-anjiyografi, bilgisayarlı tomografi, ultrason, negatoskop, film banyocihazı, kaset alanlarında muayene faaliyetlerini gerçekleştirmek ve ilgiliraporları tanzim etmek üzere bir tek kuruluş akredite edilmiş bu kuruluşun daakredite edildiği tarih 6 Eylül 2007'dir

İyonlaştırıcıradyasyon sağlık çalışanlarının maruz kaldığı diğer risklere ek bir riskoluşturmaktadır. Dava konusu genel yazı ile Radyasyondan korunma, tedbirler veizolasyon konusunda 96/29 ve 97/43 Euratom direktifleri göz ardı edilerekçalışma saatleri uzatılmış ve çalışanların sağlıkları tehlikeye atılmıştır. Davakonusu işlem Avrupa Sosyal Şartında kabul edilen tehlikeli ve sağlığa zararlıişlerdeki risklerin henüz yeterince azaltılamadığı ya da kaldırılamadığıdurumlarda bu işlerde çalışanlara ücretli ek izin verilmesini veya bunlarınçalışma saatlerinin azaltılmasını sağlama ödevini ihlal etmiş, iyonizanradyasyona maruz kalan sağlık personelinin güvenli ve sağlıklı çalışmakoşullarına sahip olma hakkını ortadan kaldırmıştır.

III- Sağlık Bakanlığının çalışma saatlerini uzatması Anayasanın 128.maddesine, 3153 sayılı Yasaya ve Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi veDiğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğe aykırıdır.

3153 Radyoloji, Radiyom veElektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun veRadyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi MüesseseleriHakkında Tüzük hükümleri ve 5 saatlik çalışma sınırlaması yürürlüktebulunmaktadır. Ancak iptalekonu Genelge ile üst hukuk normlarına aykırı biçimde çalışma saatleriarttırılmıştır. Kaldı ki, 657 sayılı Devlet Memurları Kanun'una tabi olarakçalışan devlet memuru radyoloji çalışanlarının özlük haklarından olan çalışmasürelerinin, Anayasa'nın 128. maddesininikinci fıkrasına aykırı olarak genel yazı ile uzatılması da hukuken olanaklıdeğildir.

İdarenin işlemi amaç unsuruyönünden de hukuka aykırı olduğu gibi eşitlik ilkesine de aykırılıktaşımaktadır.

Ayrıca Sağlık Bakanlığınınbelirlediği süre hazırladığı diğer düzenlemelerle çelişmektedir. 4857 sayılı İşKanunu'nun 63. maddesi uyarınca Sağlık Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığıtarafından ortaklaşa hazırlanıp 15 Nisan 2004 gün ve 25434 sayılı ResimGazete'de yayımlayarak yürürlüğe konulan "Sağlık Kuralları Bakımından GündeAncak 7,5 Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik"in 4.maddesinin t bendinde günde azami 7,5 saat çalışılacak işler arasındaradyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işlere yer verilmiştir

Yukarıda sunulduğu üzere bilime, uluslararası kurallara ve yürürlüktekiyasal düzenlemelere aykırı biçimde hazırlanan, bu alanda çalışan sağlıkpersonelinin yaşam ve sağlık hakkını hiçe sayan bu genelgenin derhalyürürlükten kaldırılması gereklidir.

Türk Tabipleri Birliği olarak, ilgili sağlık personelinin bu düzenlemenedeniyle başına gelebilecek tüm sağlık risklerinden bu düzenlemeleriyapanların sorumlu olacağını, gerek örgütsel gerekse hukuksal olarak konununtakipçisi olduğumuzu bildiririz.

Saygılarımızla,

TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ
MERKEZ KONSEYİ