Hızlı Değerlendirme Raporu

03.Kasım.2006 tarihinde Batman iline gidildi ve İl Sağlık Müdürlüğü, Kriz merkezi ve Belediye ziyaret edildi.

Batman İl Sağlık Müdürlüğü’nden, sel felaketinden daha çok il merkezinin etkilendiği, toplam 11 kişinin öldüğü, ilçelerde yağışların etkisinin daha hafif olduğu öğrenildi.

Batman kent merkezinde;

Etkilenen nüfus: İluh deresi ve Seyitler deresi yatağında kurulmuş mahalleler selden etkilenmiştir. Bu şekilde 7 mahallenin (Petrol mah., Karşıyaka, Güneykent, Hürriyet, Çamlıca, Yeşiltepe, İluh mahalleleri) ve bu mahallelerdeki 2,500 konutun selden etkilendiği bilgisine kriz masasından ulaşıldı. Bu konutlarda kaç kişinin yaşadığı ve kaç kişinin konutsuz kaldığı bilgisine ulaşılamadı. Bununla birlikte Sağlık Md. kayıtlarından bu 7 mahallede toplam 58,194 kişinin yaşadığı öğrenildi. İlde en güvenilir nüfus kaydı ETF’lerdir. Ancak nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına ulaşılamamıştır.

Su: Batman kent merkesinde şebeke suyunun normalde de yeterli ve düzenli akmadığı, sel olayından bağıntısız olarak bugünlerde bir arıza nedeniyle selin etkilediği mahallelere su verilemediği öğrenildi.

Şebeke suyunda otomatik olarak klorlama olanağı mevcut. Kent merkezinde 1 ana depo ve 5 yedek depo bulunuyor. Selden etkilenen mahallelerde bireysel klorlama için tablet dağıtıldı. Şehir şebekesi hiperklorlama ile klorlandı. Uçlarda 0,5 ppm ölçüm yapıldı. Etkilenen mahallelerde her gün bakiye klor bakılması,  bakteriyolojik su numunesi alınmasına karar verildi.

Gıda: Ek gıda gereksinimine kısa süre de olsa ihtiyaç duyulmakta. Şimdilik Kızılay’a ait bir aş evi mevcut ancak yeterli değil. Belediye yemek dağıtım işlerinde sorun var. Sokağın başına herkesin toplanmasını istiyorlar, bu izdihama yol açıyor ve yemek alamayanlar oluyor. Aşevlerinin tek elden organize edilmesi, çiğ gıdaların verilmemesi, Sağlık Müdürlüğü ekiplerince hijyen açısından sürekli denetlenmesi önerildi.

Sel sırasında bölge halkı kışlık zahire, erzakını kaybetmiş durumda. Sel sularıyla ıslanmış bulgur, mercimek vs kurutup tekrar kullanmaya çalışan bireyler var. Acilen bu bölgeye bulgur, mercimek, pirinç, yağ gibi yöre halkının kışlık olarak depoladığı kuru gıdaların gönderilmesi gerekiyor. Bu depolama alışkanlığı geleneksel bir uygulamadır ve mutlaka yerine konulmalıdır.

Barınma: Selden etkilenen bireylerin büyük bir bölümü Batman’daki yakınlarının evlerine sığınmışlardır. Bu durum zaten kalabalık ev halkını daha da kalabalık hale getirmiştir. Kentin genelinde solunum yolu enfeksiyonları, ishaller ve temasla bulaşan hastalıklarda artış olabilir.

Bunun yanında selde evi kullanılamaz halde olan yaklaşık 300 kişi 4 farklı geçici yerleşim yerine yerleştirilmiştir. Bunlar 1. Yetiştirme yurdu, 2. Zeki ve Bozoğulları Oteli (gönüllü olarak felaketzedeleri ücretsiz ağırlamakta) 3. Belediye konuk evi, 4.Kapalı spor salonu. Ancak kapalı spor salonuna yerleştirilenler şu an burada kalmamaktadırlar.

Tuvalet: Bölgede ek tuvalet gereksinimi yoktur.

Kanalizasyon: Batman ilinin tamamının kanalizasyon şebekesinin tekrar gözden geçirilmesi, onarım gereken yerlerin onarılması gerekmektedir.

Vektörlerle savaş: Batman’da gezici sağlık ekipleri fare ölülerine rastladıklarını söylemişlerdir ayrıca farelerin zaten önemli bir sorun olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle Leptospirozis bakımından tüm sağlık birimlerinin uyarılması, karın ağrısı, konjuktivit, ateş, titreme, genel vücut ağrısı, sarılık, karaciğer fonksiyonlarında bozulma olası tanı kriterleri olduğu hatırlatılması önerilmiştir. Sürveyans takip formuna Leptospiroza ait bulgular da eklenmiştir.  Yine fare ısırıklarına karşı ilde kuduz aşısı ve tetanos aşısının yeterli miktarda olması gerekliliği vurgulanmıştır. Şimdilik ek olarak kuduz aşısı ya da tetanos aşısına gereksinim bulunmamaktadır. Fareler için ilaçlama (rodentisit) önerilmemiştir.

Sağlık çalışanları: Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü’nden özellikle çevre sağlık teknisyeni gereksiniminin karşlılanması konusunda yardım alınmıştır. Şu anda kentte var olanlara ek olarak sağlık çalışanı gereksinimi bulunmamaktadır.

Sağlık kurumları: Sel nedeniyle 6 nolu ve 8 nolu sağlık ocakları zarar görmüştür. İl Sağlık Müdürü bu sağlık ocaklarının 2-3 güne kalmaz işler hale geleceğini belirtmiştir.

Sağlık hizmetleri için gerekli teknik olanaklar: Sağlık Müdürlüğü’nde yapılan toplantılara 2 intaniye uzmanı ve 1 mikrobiyolog katılmıştır. İshalli olgularda kolera, şistozoma, giardia, amip gibi dizanteri etkenlerinin kesin tanıları için olanakların var olduğu öğrenilmiştir. Dicle Üniversitesi’nden kolera taşıma besi yeri temini için girişimde bulunulmuştur.

Çocuk ishalli vakaları için yeterli miktarda ORS  solüsyonu bulunmaktadır. Ancak olası bir kolera, basilli dizanteri ya da protozoon dizanteri için yeterli antibiyotik bulunmamaktadır. Bu ilaçların İl Sağlık Müdürlüğü’nde bulundurulması gerekmektedir.

Kayıtlar: Hastalık bildirimleriyle ilgili rutin bildirim sistemine (017 ve 018 ler) ilaveten su ve besinlerle bulaşan hastalıklara ve Weil hastalığına yönelik vaka bildirim formu geliştirişmiş ve tüm sağlık birimlerine iletilmiştir.

Beklenen sağlık sorunları: Sıtma bölgede endemik olarak görülmektedir. Mevsim şartları pek uygun olmasa da sıtma vakalarında artış olabilir.

Tifo, akut ishal yine Batman’da endemik olan hastalıklardır. Bu hastalıklarda sel nedeniyle artış olabileceği tüm sağlık kuruluşlarına bildirilmiştir. 2005 yılında 160 kanlı ishal, 750 brucella, 51 Hepatit A, 619 tifo vakası bildirilmiştir.

Diğer sorunlar: Sel felaketinin olduğu mahallelerde aydınlatma probleminin olduğu bilgisine de ulaşılmıştır.

Yetkililerin olağandışı duruma yönelik etkinlikleri:

Sağlık Müdürlüğü’nce yapılan diğer faaliyetler:

1. Sel Afet Komisyonu’nun kurulması

2. Bakiye klor ölçümleri sıklaştırılması ve şebeke suyunun klor miktarının arttırılması

3. Kriz merkezinden su  kesintisi olan mahallelere temiz su tankerleriyle su naklinin denetlenmesi

4. 3 nolu sağlık ocağının 24 saat faal olmasının sağlanması

5. 6 gezici sağlık ekibiyle felaket olan mahallelerde sağlık eğitim çalışmalarının başlatılması (ishalli hastalıkların engellenmesine yönelik)

6. Broşürlerin hazırlanması ve dağıtılması

7. Yerel televizyonlarda bireysel hijyen ve ishallerle ilgili eğitim

8. Vaka bildirim formlarının geliştirilip dağıtılması

9. Geçici barınma yerlerinin sağlık hizmetlerinin karşılanması

2,577 kişinin yaşadığı Gercüş / Hisar Beldesi’nin sağlık ocağı hekiminden öğrenilen bilgiler:

• 10 ev selden etkilenmiş, bu evlerde 70 kişinin yaşamakta.
• Belde’de şebeke suyu sel öncesinde de düzenli akmıyormuş, sel sonrası şebekenin hasar görmüş. Bu nedenle suların kesik, kuyu suları kullanılıyor.
• Hekim arkadaş belde içinde dolaşıp kuyu sularını kaynatarak kullanmaları gerektiğini söylemiş ve klor tabletleri dağıtmış.
• Selden etkilenen bireyler arasında 1 yaşın altında 2, 1-4 yaşında 7, 65 yaş üstünde 1 birey, ayrıca 2 gebe, 1 diyabet, 1 hipertansiyon hastası var.
• İl Sağlık Müdürlüğü ekiplerince Belde’ye klor tabletleri gönderildi ve nasıl kullanılacağı hakkında eğitim verildi. Şimdilik ilaç ihtiyaçlarının olmadığı belirtildi. Beldede 1 doktor, 2 hemşire, 1 ebe ve 1 sağlık memuru görev yapmakta.

ÖNERİLER

1. Batman ilinde yapılan sağlık hizmetlerinin dışardan bir gözle sürekli izlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda Diyarbakır Tabip Odası ODD Sağlık Hizmetleri grubu etkinlik gösterebilir. Diyarbakır Tabip Odası ODD Sağlık Hizmetleri grubu Batman ilini haftada 2 gün ziyaret edip;

a.                 Klor ölçümleri, bakteriyolojik su numuneleri

b.                 Aş evleri

c.                 Geçici barınma yerleri

d.                 Sağlık ocakları (selden hasar görmüşleri özellikle)

e.                 Taşıma su tankerleri

f.                   Sürveyans sistemi (özellikle olağan dışı durum için kurulmuş olan)

g.                 Aydınlatma, güvenlik gibi çevresel etkenler

h.                 Selden etkilenen mahallelerin çevresel zararlılar bakımından durumu

i.                   Tıbbi ilaç temini gibi durumları izlemelidir.

1. Batman ilinde dizanteri vakalarında artış olma ihtimaline karşılık yapılan hazırlıklar ve uygulamalar sürdürülmelidir.
2. Dizanteri vakalarında kullanılmak üzere, İl Sağlık Müdürlüğü’ndeki ilaç gereksinimi karşılanmalıdır.
3. Aş evleri tek elden düzenlenmeli ve Sağlık Müdürlüğü ekiplerinin denetiminde olmalıdır.
4. Kent içinde sokaklar çamurdan temizlenmelidir. Diğer çevre sağlığı hizmetleri denetlenmelidir.
5. Gerek Diyarbakır Bismil ve Çınar ilçelerinde gerekse Batman ilinde nehir yatağına kurulan evler yıkıma neden olmuştur. Bu bilgi kamuoyuyla paylaşılmalıdır. Batman ilinde evleri hasar görenlerin barınma sorunları, güvenli alanlarda yapılacak olan evlerle çözülmelidir. Yeni yapılacak binaların aynı yerlere yapılabileceğine ilişkin kuşkular bulunmaktadır; bu kesinlikle engellenmelidir. Benzer biçimde, ülkemizin diğer bölgelerinde nehir yataklarındaki (imar verilmiş olsa bile) evler boşaltılmalı, bu evlerde yaşayanların barınma sorunu güvenli ve sağlığa uygun yapılarla çözülmelidir.
6. Fare ısırıkları ve farelerden kaynaklanabilecek enfeksiyon hastalıklara karşı toplum bilgilendirilmelidir. 
7. Selde kışlık erzakını yitirmişlere kışlık erzak temin edilmelidir.
8. Kentteki –sel öncesinde de olan- su sıkıntısı giderilmelidir.

Prof.Dr.Melikşah ERTEM
Diyarbakır Tabipleri Odası
Olağan Dışı Durumlarda
Sağlık Hizmetleri Grubu Üyesi