TTB Merkez Konseyi*
* Türk Tabipleri Birliği Merkez
Konseyi tarafından deprem bölgelerindeki sağlık çalışanlarına iletilmiştir.
1.Deprem bölgesinin ve etkilenen nüfusun saptanması,
2. Enkaz kaldırma, kurtarma ve yıkıntının temizlenmesi,
3. Depremzedelerin beslenmesi ve barındırılması,
4. Haberleşme ve güvenliğin sağlanması,
5. Tıbbi tedavi ve bakım hizmetleri
Bu çalışmaların tümünün il, ilçe, mahalle düzeyinde kurulması
gereken eşgüdüm merkezleri tarafından düzenlenmesi gerekir. Sağlık çalışanlarını
öncelikli ve doğrudan ilgilendiren hizmetler ve gerçekleştirilme yolları
şu biçimde özetlenebilir.
Koruyucu Hekimlik ve Çevre Sağlığı Hizmetleri
Temiz ve yeterli içme ve kullanma suyunun sağlanması
1. Şehir şebekesi kontrol edilmeli, kullanılmaya uygun ise su
örnekleri alınıp klor ölçümü (0.5-1 ppm) başta olmak üzere fiziksel ve
bakteriyolojik analizi yapılmalıdır.
2. Şebeke suyu kullanılamıyacak ise; bölgeye ulaştırılacak
bu suların kaynağı önceden saptanmalı, eğer çevre yerleşim yerlerinden
şebeke suyu alınıyor ve içme suyu tankerleri ile taşınıyorsa, belirlenen
dağıtım bölgelerinde halka dağıtılmalıdır. Su herhangi bir kontrolsüz kaynaktan
sağlanacak ise öncelikle fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik analizi yapılmalı
ve aşağıdaki tekniklerden herhangi bir tanesi kullanılarak içilebilir,
kullanılabilir hale getirilmelidir.
3. Eğer su bulanık ise, öncelikle kumaştan geçirilip ya da çöktürülerek
olabildiğince bulanıklığı giderilmeye çalışılmalıdır.
4. Klor, iyot ya da potasyum permanganat ile su dezenfeksiyonu
aşağıdaki gibi yapılmalıdır.
Klor Bileşikleri
Klor tabletleri: En çok bilinen klor bileşiği kullanımda
bilinen adıyla Halazon tabletleridir. Bir tablet (4 mg) 1 litre su için
kullanılır, su bulanık ve fazlaca renkli ise iki katına çıkarılır. Halazon
tabletleri, ambalajı açıldıktan sonra hızla gücünü kaybeder. En kısa zamanda
kullanılmalı ve iki kullanım arasında şişe kapalı tutulmalıdır.
Halazon (160 mg) tabletler, 40 litre temiz suyun ya da 20 litre
bulanık ve aşırı renkli suyun dezenfeksiyonunda kullanılabilir.
160 mg’lık tabletlerin 4 mg’lık tabletler için geçerli olan pozolojide
kullanılması sorun yaratabilir. Personel, dağıtım sırasında bu konuyu bilmeli
ve kullanıcıyı eğitmelidir.
Granüler Kalsiyum Hipoklorit: Perkloran olarak adlandırılan
bu kuru toz %60-70 klor içerir. Ağzı sıkıca kapalı kaplarda, karanlık,
kuru ve serin ortamlarda saklandığında oldukça stabildir. Kap açıldıktan
sonra 40 günde klor düzeyinin %5’ini yitirir. Tozun, yağ ve yanıcı organik
maddelerle karışmamasına dikkat edilmelidir. Karışırsa yangına neden olabilir.
Granüler kalsiyum hipoklorit 8 litre suya bir silme çay kaşığı eklenerek
çözündürüldüğünde 500 mg/lt stok solüsyonu elde edilmiş olur.
Dezenfeksiyon sırasında 100 kısım suya bu stok solüsyondan 1
kısım eklenir ve 30 dakika beklenir. Sudaki klor tadı fazlaysa birkaç saat
açık bırakılarak ya da kaptan kaba aktarılarak havalandırılır. Stok solüsyon,
hazırlandıktan sonraki iki hafta içinde tüketilmelidir.
Sodyum Hipoklorit Solüsyonu: Evde kullanılan çamaşır suyu
bu bileşiği içerebilir. Acil durumlarda bu sıvı, dezenfektan olarak kullanılabilir.
Klor içeriği genellikle %3-10 arasındadır. Sodyum hipoklorit solüsyonu
suya aşağıdaki tabloya göre eklenir.
Var Olan
Temiz Suya
Bulanık Suya
Klor Düzeyi Damla/Litre
Damla/Litre
1 ppm
10
20
4-6 ppm
2
4
7-10 ppm
1
2
Eğer çamaşır suyu içindeki klor düzeyi bilinmiyorsa 10 damla/litre
eklenmelidir. Hazırlanan su, karıştırma sonrası 30 dakika bekletilir. Hafif
bir klor kokusu olmalıdır. Olmazsa dozu yenileyip 50 dakika bekletmek gerekir.
İyot Bileşikleri
Tablet: En uygun ve güvenilir iyot tableti
Solüsyon:
Evde ecza dolabı ya da ilk yardım setinde bulunan iyot eriyiği
(%2’lik) su dezenfektanı olarak kullanılabilir. Damla iyot eriyiği 1 lt
temiz suyun dezenfeksiyonu için yeterli olacaktır. Su bulanıksa miktar
10 damla olmalı, en azından 30 dakika bekletilmelidir.
Potasyum Permanganat
Daha çok kuyu, kaynak, depolama tankları gibi fazla miktarda
sular için kullanılır. Potasyum permanganat Vibrio kolera dışında patojen
organizmalara karşı etkinliği kuşkuludur. 1 lt suya 40 mg eklenerek kullanılır.
Bu solüsyon 1m3 suyu 24 saatte dezenfekte edecektir.
Şekil 1: Kuru Tip Hela Krokisi
Tuvaletler:
Kanalizasyon sistemi bozuksa onarım çalışmaları şu şebekesi onarımının
önceliğine eş düzeyde başlatılmalıdır. Onarım işlemleri tamamlanana kadar
her 1000 kişiye beş tane olacak biçimde kuru tip tuvalet çukuru hazırlanmalıdır.
Çukurun üstüne delikli tahta yerleştirilmeli, kullanılmadığı zamanlarda
da bu delik kapalı tutulmalıdır. Her kullanımdan sonra bir miktar sönmüş
kireç çukura atılmalıdır. Çukurun çevresi uygun biçimde bez/branda ile
örtülmeli, içeri su ve sönmüş toz kireç kabı yerleştirilmelidir. Yine tuvaletlerin
hemen yakınına el yıkama yerleri de yapılmalıdır.
Çöpler:
Ağzı kapalı biçimde biriktirilmeli, sık aralıklarla düzenli toplatılmalı,
yakılarak ya da gömülerek yok edilmelidir.
Diğer Çalışmalar:
Depremzedelere banyo/duş, çamaşır yıkama yerleri kurulmalıdır.
Sokakta sahipsiz dolaşan kedi, köpek vb. bütün hayvanlar toplatılmalıdır.
Ölenlerin kimlik saptanması, değerli eşyalarının yakınlarına
teslimi ve gömme işlemleri hızlı ve düzenli bir biçimde gerçekleştirilmelidir.
Tıbbi Tedavi ve Bakım Hizmetleri
Yaralanmalar nedeniyle tetanoz aşısı sağlanması ve uygulanası
önemlidir. Rutin bağışıklanma hizmetlerine herhangi bir ekleme genellikle
gerekmez.
Sağlık hizmet birimlerine başvuranların yaş, cinsiyet, yerleşim
yeri, tanıları ve yapılan girişim ile sonucu içeren kayıt tutulmalıdır.
Halkın ulaşabileceği ve tam gün hizmet sunan sağlık bildirim
ve danışma birimi kurulmalıdır.
Depremlerde ölümler çoğunlukla olaydan sonraki birkaç saat içinde
gerçekleşmektedir. Kurtarma çalışmaları ile birlikte yaralı sayılarında
da artış olmaktadır. Genellikle yaralıların
%80’i ayaktan tedavi edilebilir durumdadır. Yaralanmaların çoğunluğu
travma ve kırıklardan oluşmaktadır. Kırıklar genellikle klavikula, alt
ve üst ekstremitelerde görülür.
Depremin ilk şokunun ardından nüfusun büyük bir bölümü tıbbi
hizmet isteği ile sağlık hizmet birimlerine başvururlar. Ancak bunların
büyük çoğunluğu “yardım edilemese de iyileşir” düzeyindedir. Bu nedenle
“yardım edilirse yaşama şansı olanlara“ öncelik tanınmalıdır. Bu durum
çoğunlukla 5-6 gün sonra yerini,deprem öncesi sağlık sorunlarına bırakacaktır.
Bunun için de bir yandan sürekli sağlık hizmeti sunumu için düzenlemeler
yapılmalıdır.
Ençok gereksinim duyulan analjezik ve pansuman malzemesidir.
Bunlarla beraber en önemli malzemeler sabun ve yeterli temiz sudur.
|