KİMYASAL, NÜKLEER, BİYOLOJİK
SAVAŞ VE HEKİMLİK

BİYOLOJİK SİLAHLAR

            Genel Bilgiler

            Biyolojik ajanlar, savaşta daha çok ”terörist” faaliyetler sonucunda kullanılırlar. Bu ajanlar 3 bölümde incelenebilirler.

            1-Hastalık, kapasitede azalma, ölüm vb. ile insanları etkileyenler. Örneğin protozoa, bakteri, virus, bakteri toksini, riketsiya gibi.

            2-İnsanlarla yakın ilişkide bulunan yabani veya evcil hayvanları etkileyerek bunların enfeksiyon yaymasına neden olanlar. Örneğin veba, kuduz, antraks, brusella, leptospirozis gibi.

            3-Ziraat ürünleri veya araçlarını etkileyerek indirekt olarak insana zarar verenler. Örneğin bitki hormonlar, virus, böcekler, bakteri gibi.

            Biyolojik savaş ajanları ile oluşan bazı önemli hastalıklarla belirtileri, korunma ve tedavi yöntemleri Tablo B’de özetlenmiştir.

            Korunma ve Tedbirler

            Biyolojik savaş ajanlarının kullanılması halinde sağlık personeline çok önemli görevler düşmektedir. Böyle bir durumda bir salgın sırasında yapılacak bütün uygulamalar ve evreler sistemli olarak yerine getirilmelidir.

            Etkenin bulaşma yolu (hava,su, gıda ve hayvanlar yolu ile veya kişiden kişiye temas ile) belirlenmeli, ilk görülen vakadan sonra onunla temas eden kişilerde de aynı hastalık bulgularının çıkıp çıkmadığı incelenmelidir. Etkene ne zaman maruz kalındığı, mümkünse belirtilerin ne kadar sürede ortaya çıktığı soruşturulmalıdır. Etkeni belirleyebilmek amacı ile gerekli incelemeleri yapmak üzere hasta kişilerden inceleme materyali (kan, idrar, dışkı, boğaz, yara sürüntüleri gibi) alınmalıdır. Eğer hastalık aniden başlayıp, pek çok kişide görüldü ise tek kaynak salgınından (su gibi pek çok kişinin kullandığı bir maddenin kontaminasyonundan) kuşkulanılmalıdır. Biyolojik savaşta olguların epidemiyolojik özellikleri tanı, tedavi ve tedbir almada çok önemli ipuçları sağlar.

            Çevrede herhangi bir bulaşıcı hastalık salgınını gösteren en ufak bir bulguda, en yakın yetkili makama, en kısa sürede haber vermek gerekir. Ayrıca halkın, bu tür şüpheli durumlarda en yakın resmi kuruluşun haberdar edilmesi gerektiği konusunda uyarılması, tedbirlerin zamanında alınmasına yardımcı olur. Aileler, ishal, ateş ve öksürük gibi belirtilerin ortaya çıktığı durumlarda almaları gereken tedbirler hakkında eğitilmelidirler (kişisel hijyen ve gıda hijyeni, temiz içme ve kullanma suyu, insan ve hayvan atıklarının sağlık kuralları uyarınca ortadan kaldırılması gibi genel sağlık ve temizlik kuralları).

            Herhangi bir salgın durumun sözkonusu olduğunda hastalananların kusmuk, salya, idrar ve dışkıları ile çevrenin kirletilmemesine özen gösterilmelidir. Tanısı konulmamış hastalıklarda hastanın yanına maske ile gidilmeli, eldiven ve önlük giyilmelidir. Hastanın yanından çıkarken bu giyecekler hemen çıkarılarak başka eşyaları kontamine etmeleri engellenmelidir. Kullanılan mutfak eşyaları ile giyecekler, sabun ve çamaşır suyu kullanılarak yıkanmalıdır.

            Evcil hayvanlarda ani ölümler ve değişik hastalık belirtileri fark edildiğinde bunlardan sağlanan ürünler (et,süt,yumurta) tüketilmemelidir. Hayvan ölüleri derin çukurlara el değdirilmeden atılmalı, üzerine kireç kaymağı dökülmelidir. Ahır, kümes vb.yerler kireç kaymağı ile dezenfekte edilmelidir.

            İçme ve Kullanma Sularının Dezenfeksiyonu

            Aşağıda anlatılacak yöntemlerle sular dezenfekte edilmeden önce, özellikle bulanıksa mutlaka süzülmelidir.

            1.Kaynatma: Sular 10-15 dakika kaynatıldığında içindeki mikroplar ölür. Kaynatılan sular soğuduktan sonra kullanılabilir.

2.Klorlama:

            a)4-5 su bardağı su içine 2 çorba kaşığı kireç kaymağı konur ve karıştırılarak 30 dakika beklenir.

            b)Üstteki durulmuş kısım alınarak plastik ya da renkli küçük şişelerde ağzı iyice kapalı bir şekilde saklanır. Bu çözeltiye klorlu ana eriyik denir.

            c)Klorlu ana eriyikten 1 litre (4-5 su bardağı) suya 3 damla konur ve yarım saat bekletilir.

            Kireç kaymağı ve klorlu ana eriyik sağlık kuruluşlarından sağlanabilir. Ayrıca klorlama amacıyla eczanelerden temin edilebilecek olan tabletleri üzerlerindeki tarife göre kullanılabilirler.

            3.İyot ve Dezenfeksiyon: 4-5 su bardağı suya 1 fincan tentürdiyot katılır ve elde edilen bu karışımdan 1 litre su içine 2 damla konup yarım saat beklenir.

BİYOLOJİK SAVAŞ AJANLARI

            1.TİFO

            Tifo basili ile kirlenmiş su ve yiyeceklerle bulaşan, şiddetli baş ağrısı ile seyreden sistemik bir hastalıktır. İştahsızlık, düşmeyen ateş, halsizlik, bradikardi, gövdede pembe lekeler, kuru öksürük, ishal veya kabızlık görülür. Lağım fareleri, karasinekler hastalığın yayılmasında rol oynar.

            Kuluçka süresi 1-3 hafta arasında değişir.

            Tedavi: En etkili ilaç kloramfenikoldur. Bu ilaca duyarlı olmayan salmonella suşlarında antibiyogram sonuçlarına göre antibiyotik kullanılır. Akut dönemde hasta hastaneye yatırılmalıdır.

            Korunma: Atıklar, içme ve kullanma suları ve gıda hijyenine dikkat etmeli ve kişisel hijyen kurallarına uyulmalıdır. Karasinek mücadelesi yapılmalıdır. Hasta kişilerin eşyaları dezenfekte edilmelidir.

            2.KOLERA

            Vibrio cholerea ile meydana gelen spesifik, akut bir barsak enfeksiyonudur. Kusma, ishalle başlar ve şiddetli su kaybı olur. Bunun sonucu hemokonsantrasyon, toksemi, kas krampları, dolaşım yetersizliği, bradikardi, böbrek yetersizliği ve asidoz ile seyreder. Hastalık daha çok kirli suların içilmesi ve pişmeden yenen kontamine gıda maddeleri aracılığı ile oral yolla alınır.

            Kuluçka süresi: Birkaç saat ile 5 gün arasındadır.

            Tedavi: Hastalar çok acil olarak rehidrate edilmelidirler. İlk seçenek olarak hastalara tetrasiklin ve kloramfenikol tedavisi başlanır. Mümkünse antibiyogram yapılır.

            Korunma: Atıklar,içme ve kullanma suları ve gıda hijyenine dikkat edilmeli ve kişisel  hijyen kurallarına uyulmalıdır. Karasinek mücadelesi yapılmalıdır. Hasta kişilerin eşyaları dezenfekte edilmeli, dışkı, kusmuk gibi çıkartılan sağlık kurallarına uygun bir şekilde ortadan kaldırılmalıdır. Hastalığa karşı tedbir alınması bakımından aktif bağışıklamanın değeri sınırlıdır. Hasta ile temas edenler karşılaşmalarından sonraki beş gün içinde gözlenmeli ve tetrasiklin ile kemoproflaksiye alınmalıdırlar.

            3.VİRAL HEPATİT A

            Hepatit A virusunun neden olduğu ateş, kırıklık, baş dönmesi, bulantı ve kusma ile başlayarak, birkaç gün içinde ortaya çıkan sarılık tablosuyla seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır. Virus insandan insana dışkı-ağız yoluyla geçer. Su ve süt gibi gıda maddelerine enfeksiyonun buluşması patlama tarzında salgınlara neden olur.

            Kuluçka süresi:15-50 gün, ortalama 28-30 gündür.

            Tedavi: Spesifik tedavisi yoktur. Yatak istirahati ile semptomatik tedavi uygulanır.

            Korunma: Genel korunma yolları bu hastalıkta da geçerlidir. İlaveten salgınlar esnasında koruyucu olarak ilk 2 hafta içinde immunglobulin yapılabilir.

            4.ŞARBON

            Şarbon, ot yiyen hayvanların (beygir,koyun, keçi ve sığır) akut, spesifik bir hastalığıdır. İnsana hayvandan veya hayvan ürünlerinden (kıl,kemik, yün vb.) bulaşır. Deri şarbonunda etrafı ödemli ve konjesyonlu siyah nekrotik lezyonlar oluşur. İç organları tutan şarbon ise başlıca akciğer ve barsaklara yerleşir. Bronkopnömoni, barsak delinmesi ve peritonit sonucu ölümlere neden olur.

            Kuluçka süresi:2-5 gündür.

            Tedavi: En etkin ilaç penisilindir. Geniş spektrumlu antibiyotikler de kullanılabilir.

            Korunma: Şarbonlu hayvanların et, deri gibi ürünlerinin satışı önlenmeli, bunlar yakılarak derin kireçli çukurlara gömülmelidir. Etler çok iyi pişirilmelidir. Tehlikede olan hayvanların aşılanmaları sağlanmalıdır. Özellikle hayvan kesimi ve bunların ürünleri ile uğraşanlar kişisel hijyen kurallarına uymalıdırlar. Şarbonlu hastanın çevresindeki kişilerin bulaşıcı hastalıklardan genel korunma kurallarına özellikle dikkat etmeleri gerekir. Proflaktik olarak Ciprofloxacin 2x500 mg./gün ve Doxycyline 2x100 mg./gün kullanılabilir.

            5.KUDUZ:

            Genellikle öldürücü, akut bir ensefalomyelittir. Endişe duyusu, baş ağrısı, ateş, kırıklık, parezi, paralizi, yutma kaslarında spazm, delirium ve konvülziyon görülür. Başta kedi ve köpek olmak üzere hasta hayvanların ısırmalarında salya ile bulaşır.

            Kuluçka süresi: 10 gün ile 1 yıl arasında, sıklıkla 2-8 haftadır.

            Tedavi: Spesifik tedavisi yoktur. Hasta izole edilerek yardımcı yoğun medikal bakıma alınır.

            Korunma: Hayvanların aşılanması ve başıboş hayvanlarla mücadele etmek gereklidir. Hayvan ısırıklarının hemen bol köpüklü sabun veya deterjan ve su ile iyice temizlenmesi ve dikiş atılmaması gerekir. Şüpheli ısırık hallerinde ve risk altındakilere aşı uygulanmalıdır.

TABLO B.BİYOLOJİK SAVAŞ AJANLARIYLA OLUŞAN BAZI HASTALIKLAR, KORUNMA VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

..........