.

SORULARLA İSTANBUL PROTOKOLÜ

İstanbul Protokolü birkaç kelimeyle nedir?

Herhangi bir işkence iddiası olduğunda izlenmesi gereken hukuki ve tıbbi prosedürleri anlatan Birleşmiş Milletler tarafından önerilen bir kılavuz kitaptır.

Bu kitabın hedef kitlesi kimler?

Hukukçular, hekimler, insan hakları savunucuları, işkence mağdurları, işkencecileri hukuksal olarak mahkum ettirmek isteyen herkes.

Adı niye İstanbul Protokolü?

Üç yıllık uluslararası çalışma sonucu oluşan taslağa BM yetkili organlarına sunmak üzere son  biçimini veren 5-7 Mart 1999 tarihleri arasında 50 bilim insanının katılımı ile yapılan 3 günlük bilimsel çalışma grubu toplantısı İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı’nda yapıldığı için bu uzun isimli el kılavuzu “İstanbul Protokolu” takma adıyla anılmaktadır.

BM ne zaman kabul etti? Devletlerin imzaladığı bir belge mi bu?

Birleşmiş Milletler bu çalışmanın yapılması için kısmen de olsa maddi destekte bulundu. Çalışma grubunun içinde Birleşmiş Milletler İşkence Raportorü Sir Nigel Rodley’in de içinde bulunduğu  işkence alanında yetkin bir çok BM danışmanı vardı.

• İstanbul Protokolü 9 Ağustos 1999’da BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’ne sunulduğu anda  resmen BM belgesi oldu.
• İstanbul Protokolü’nün 4 Kasım 1999’da New York’ta BM İşkence Özel Raportörü Sir Nigel Rodley tarafından BM Genel Kurulu’na sunulan yıllık raporun içinde yer alması, bu el kılavuzunun ikinci kez resmi belgelere geçmesini sağladı.
• Ayrıca 53 ülkenin üyesi bulunduğu BM İnsan Hakları Komisyonu, İstanbul Protokolü’nün ‘Ekler 1’ kısmında  yer alan  toplam 2 sayfalık “İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesinde Kılavuzluk Eden İlkeler”i    13-19 Nisan 2000 tarihlerinde L 41 ve L 44 rezolüsyon sayılı kararıyla kabul etti. Bu ilkeler 53 devletin temsilcisi tarafından imzalanan işkenceye karşı rezolüsyon ve adli tıp rezolüsyonlarına eklendi. Geçen yıl BM İnsan Hakları Komisyonu’nda kabul edilen bu ilkelerin bu sonbaharda BM Genel Kurulu’nda BM ülkesi 189 ülke tarafından değiştirilmeden kabul edilmesi bekleniyor. L 41 sayılı resolüsyonda ayrıca BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği tarafından “İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Muamele veya Cezaların Etkili Biçimde Soruşturulması ve Belgelendirilmesi için El Kılavuzu” yayınlanması girişiminin memnuniyetle karşılandığı bildirildi.

Türkiye bu prensipleri imzaladı mı?

Türkiye 2000 yılında İnsan Hakları Komisyonu’nda değildi... İnsan Hakları Komisyonu 53 ülkeden oluşuyor ve bu komisyonun üyelerinin üçte biri her yıl seçimle değişiyor. Türkiye en son 1970-1978 yılları arasında bu komisyona seçilmiş. Yine bilindiği gibi ABD bu komisyon tarihinde ilk defa, yani 1947’den beri her seçimde üyeliğe getirildiği İnsan Hakları Komisyonu’na 2001 yılında seçilemedi.

Ancak Eylül-Kasım 2001 tarihlerinde New York’ta toplanacak olan Genel Kurul’da bu 2 sayfalık ilkeler BM üyesi tüm devletler yani 189 devletin onayına sunulacak. Muhtemelen hiç değiştirilmeden kabul edilecek.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İstanbul Protokolü’ne karşı resmi   tavrı ne oldu?

9 Ağustos 1999’da Cenevre’de Birleşmiş Milletler’e ait Palais Wilson binasında İstanbul Protokolü’nün Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Mary Robinson’a sunumu öncesi yapılan toplantıya katılan Türkiye Cumhuriyeti Daimi Temsilcisi Murat Sungar ve İnsan Hakları Danışmanı Bülent Meriç, İstanbul Protokolü’ne yönelik övgü dolu ve destekleyici konuşmalar yaptılar.*

9 Ağustos 1999’da Cenevre de BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nde yapılan toplantıya kimler katıldı?

Bakınız ekli liste

Birleşmiş Milletler  İstanbul Protokolü ne zaman yayınlayacak?

BM İnsan Hakları Komisyonınun 2000/L 41 sayılı rezolüsyon kararı gereği “Profesyonellerin Eğitimi Serisi” adlı kitap dizisinin 8. Kitabı olarak Temmuz 2001 de İstanbul Protokolü’nün İngilizcesi yayınlanmış olacak. Yine 2001 yılı içinde BM’nin diğer resmi dilleri olan Fransızca, Arapça, Çince, İspanyolca ve Rusça dillerinde yayınlanacak.

Türkiye’den hangi kuruluşlar bu çalışmayı yürüttü?

Aşağıdaki üç kuruluş Türkiye’den çok sayıda uzmanın bu çalışmada yer almasını sağladı:

·        Türkiye İnsan Hakları Vakfı

• Adli Tıp Uzmanları Derneği
• Türk Tabibleri Birliği

Türkiye’den hangi kuruluşlardan uzmanlar bu çalışmada yer aldı?

• Türk Tabibleri Birliği
• Adli Tıp Uzmanları Derneği
• Türkiye İnsan Hakları Vakfı
• Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Etik Anabilim Dalı
• Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İnsan Hakları ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi

Bu çalışmaya hangi ülkelerden bilim insanları katıldı?

ABD, Almanya, Danimarka, Fransa, Filistin, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, İngiltere, İsrail, İsviçre, Şili, Kosta Rika, Sri Lanka, Türkiye

İstanbul Protokolü’nün pratikte uygulanması için neler yapılması planlanıyor?

Öncelikle kamooyunun haberdar olması gerekiyor. Bu noktada basının desteği çok önemli.

Ayrıca İstanbul Protokolü’nün hedef kitlesi avukatlar, hekimler ve özellikle adli tabibler ve Adalet Bakanlığı bünyesindeki hukukçuların bilgilenmesi ve dolayısıyla pratikte İstanbul Protokolü’nü uygulayabilmeleri için çok kısa zaman içinde eğitim ve bilgilendirme toplantılarına başlanması için girişimlerde bulunulacaktır.