Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

15 Nisan 2002  Sayı: 89

Mecburi hizmet tartışmaları gölgesinde...
Türkiye’nin ne kadar hekime ihtiyacı var?

8-9 Mart 2002 tarihinde Türk Tabipleri Birliği’nce düzenlenen Tıp Eğitimi Buluşması’nda ilgi çeken sunulardan biri Doç. Dr. İlker Belek’e aitti. “Sayılar Konuşuyor?” başlığında yapılan sunuda kullanılan verileri aşağıda sırasıyla veriyoruz (Belki Türkiye’de planlamadan, sağlıktan sorumlu bir merci vardır ve “ben her hekime iş vermek zorunda değilim” gibi hikmeti kendinden menkul laflar yerine en pahalı yetişen meslek grubu olarak ülke kaynaklarının boşa harcanmasını engeller, kısacası sorumlu davranır).

Türkiye’nin ne kadar hekime ihtiyacı olduğunu hesaplayabilmek için birtakım ön kabullerimiz olmak zorundadır, bunları makro ve mikro varsayımlar olarak iki başlıkta toplamak uygundur.

Makro Varsayımlarımız

1-          Siyasal irade ve niyet: yeterli kamusal kaynak

2-          Sorunları olsa bile, planlanan, iyi işleyen, denetlenen bir sağlık sistemi

3-          Ulaşılabilir hizmet: sağlık alt yapısının eşit dağılımı

4-          Özellikle pratisyen hekim açısından net bir iş tanımı ve analizi

Makro varsayımlar olduğu takdirde mikro varsayımların geçerliliği mümkündür. Mikro varsayımların büyük kısmı bugünkü veriler ışığında daha da idealize edilerek alınmıştır (bir başka ifade ile hesaplama sonucunda çıkacak olan rakam bir yönüyle “fazla” olacaktır).

Mikro Varsayımlarımız

1-          Basamaklı hizmet ve sevk sistemi

2-          Birinci basamaktan yukarıya sevk oranı: % 7

3-          Kişi başı yıllık muayene ortalaması: 4 (1992'de 2.44 idi. SSK'lılar SSK kurumlarına yılda 1.5-2.0 kez başvuruyorlar ve bu sayı 1992'den beri değişmedi.)

4-          Hekimin günlük aktif çalışma süresi: 7 saat

5-          Birinci basamakta hekimin poliklinik hizmetlerine ayırdığı süre: 5 saat

6-          Birinci basamakta bir hastanın muayenesi için ayrılan süre: 20 dk.

7-          Hastanelerde yıllık yatan hasta sayısı: 5 milyon, bu sayıdaki yıllık artış %4.

8-          Hastanelerde Kapasite Kullanım Oranı: % 60

9-          Hastanelerde hastaların ortalama yatış süresi: 6.0 gün

10-Hastanelerde bir hekimin sorumlu olduğu yatak  sayısı: 5

11-Hastanelerde bir hastanın muayenesi için ayrılan süre: 40 dk.

12-Yıllık çalışma gün sayısı: 220

13-Nüfus 65 milyon

Varsayımlar ışığında üç ayrı düzeyde (basamakta)  hekim sayısı hesaplamak üzere aşağıdaki formüller kullanılmıştır (Tablo 1).

Sonuç olarak ortaya çıkan sayı 103 bin hekimdir (Tablo 2).

Bunun pratik anlamı nedir?

1.          Bugün 90 bin hekim vardır.

2.          Şu anda 1’den 6. sınıfa kadar 4500x6 yani yaklaşık 25 bin tıp öğrencisi vardır.

3.          İlk iki madde ışığında 2008 yılında Türkiye’deki hekim sayısı 115 bin olacaktır.

4.          Hekim kaybı (ölüm vb.) ve nüfus artışı göz önüne alınsa da bu hekim fazlalığı gerçeğini değiştirmez. Bugün Türkiye’deki hekimlerin yarıdan daha fazlası 1990 sonrası mezundur, yani çok genç bir hekim popülasyonu vardır.

5.          Yukarıdaki nedenlerle ülkesini seven, kaynaklarının boşa harcanmasını istemeyen, mezun ettiği hekimin işsiz ya da düşük ücretle köle gibi çalıştırılmasından en azından vicdanı sızlayacak bir sağlık bakanı ve hükümetin derhal tıp fakültelerine alınacak öğrenci sayısını 1500’e indirmesi ge-re-kir. Sizce hekimlik ve sağlık ortamını düşünen biri var mı? Sizce bu politikaya siyaseten karşı çıkmak gerekmez mi? Bu tablonun sorumlusu “siyaset yapan tabip odaları” mı yoksa aksine az siyaset yapılması mı?

Tablo 1. Varsayımlar ışığında üç ayrı düzeyde (basamakta)  hekim sayısı hesaplamak üzere kullanılan formüller.

Birinci Basamak İçin Gerekli Hekim Sayısı:

Yıllık Muayene Sayısı X Hasta Başına Ortalama Muayene Süresi

Yıllık Çalışma Gün Sayısı X Günlük Toplam Muayene Süresi

Hastanelerde Yataklı Tedavi İçin Gerekli Hekim Sayısı:

Yıllık Yatan Hasta Sayısı X Ortalama Yatış Süresi X KKO*

Yıllık Çalışma Gün Sayısı X Günlük Toplam Muayene Süresi

Hastanelerde Poliklinik İçin Gerekli Hekim Sayısı:

Yıllık Muayene Sayısı X Hasta Başına Ortalama Muayene Süresi

Yıllık Çalışma Gün Sayısı X Günlük Toplam Muayene Süresi

 KKO: Kapasite Kullanım Oranı

Tablo 2.

Gerekli Hekim Sayısı

                                                TOPLAM        YILLIK

1. BASAMAK                        78.788            1.181

2. BASAMAK (Yataklı)         16.363            245

2. BASAMAK (Ayaktan)       7.879              118

TOPLAM        103.030          1544