Eski Sayılar | Künye | Ana Sayfa

.

7 Mart 2002  Sayı: 87

Bir halk sağlığı sorunu olarak "Sel"

Depremlerin halen süren etkisi ve yaşanan ağır kış koşulları nedeniyle seller gündemden çıkmış olsa da, tüm dünyanın bildiği gerçeği bir kez daha hatırlatmak gerekiyor; seller tüm doğal felaketler arasında en sık görüleni ve sonuçları en ciddi olanıdır.

İzmir Tabip Odası Halk Sağlığı Komisyonu / Kurak geçen bir yazdan sonra, ciddi bir yağış, arkasından da sel gibi bir olağandışı durum yaşadı ülkemiz. Bir halk sağlığı sorunu olan selin sonuçlarına karşı neler yapılabileceği konusunda görüşlerimizi sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Her ne kadar depremlerin halen süren etkisi ve  yaşanan ağır kış koşulları nedeniyle seller gündemden çıkmış olsa da, tüm dünyanın bildiği gerçeği bir kez daha hatırlatmak gerekiyor; seller tüm doğal felaketler arasında en sık görüleni ve sonuçları en ciddi olanıdır. Nitekim 2000 yılında görülen doğal felaketlerin %37,2’si sellerdir ve tüm felaketlere bağlı ölümlerin %34,5’I (6025 ölüm) sel sonucu yaşanmaktadır.

2001 yılında tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bu olumsuz tablo devam etmiştir. Yıl boyunca çok sayıda   kentimizde can kaybına ve önemli miktarda hasara yol açan seller yaşanmış ve deprem bölgesinde 2002 yılı yine sel suları altında karşılanmıştır. Beklenenden soğuk kış koşullarının yaşandığı şu günlerde, korkarız bu kayıplar devam edecektir.

Doğal savunmanın ormansızlaşma, kontrolsüz kentleşme ve endüstrileşmeyle yok edildiği koşullarda plansız kentlerde yaşayan insanlarımız, yüksek bir risk altında yaşamaktadır. Sel alanlarında ve dere yataklarında yerleşimin arttığı, fay hattı üzerindeki yerleşimin ve endüstriyel alanların çoğaldığı koşullarda farklı bir sonuç beklenemez. Doğanın tahribatının bedelini ulus olarak ödüyoruz.

            Deprem, sel ve kış koşulları doğa olaylarıdır ancak, hazırlıksız toplumlarda felakete dönüşür. Doğa olaylarının yıkıcı etkilerinden kaçınmanın yolu, hazırlıklı olmaktan geçer. Ancak görüyoruz ki halen tehlikeli bölgelerde insan yerleşimine göz yumuluyor, uyarılar uyaranların kendileri tarafından da dikkate alınmıyor ve hazırlanan sofistike planlar unutuluyor.

Seller toplum sağlığını nasıl etkiler?

Öncelikle ilk günlerde boğulma, trafik kazası dahil çeşitli travmalar ve elektrik çarpmalarına bağlı ölüm ve hastalıklara yol açar.

Selin ardından etkilenen insanların toplu olarak yer değiştirmesi, yeni sorunlar için de bir zemin oluşturur. Bu insanların sağlıklı suya ulaşamaması, en temel problemdir ve suyla-gıdayla bulaşan hastalıklar artar. Ayrıca geçici yerleşim yerlerinde kalabalık ortamlarda, hava yoluyla bulaşan hastalıklar da hızla yayılır. Bu koşullarda yaşayan çocuklarda ise, kızamık ve akut solunum yolu enfeksiyonları beklenir. Hava yolu ile bulaşan hastalıklar, kendi evlerinde yaşayan insanlar için de sorun oluşturur.

Sel ile bulaşıcı/salgın hastalık ilişkisi, şöyle seyretmektedir;

İlk üç gün, bulaşıcı/salgın hastalık pek görülmez.

Dördüncü günden dördüncü haftaya kadar olan bölümde, bulaşıcı hastalıkların görülmesi, sık karşılaşılan bir durumdur. Genellikle sel bölgesinde, selden önce tek tek bulunan hastalıkların salgın yaptığı görülmektedir.

Dördüncü haftadan sonra kuluçka süresi uzun olan hastalıklar, bu dönemde görülür.

Hangi hastalıklar görülür?

Öncelikle su ve besin kaynaklı ishalli hastalıkların ortaya çıkmasını bekleriz. Burada temel etken, elektrik, su, kanalizasyon gibi altyapıların zarar görmesi, özellikle de sağlıklı içme ve kullanma suyu sağlanmasında görülen aksaklıklardır.

Bir başka temel etmen, vektör üreme alanlarının artmasıdır. Bu durum da, vektörlerle bulaşan hastalıkların artmasına yol açar. Örneğin, sivrisinek üreme alanlarında bir artış olması, sıtma olgularını artırır. Yine, fare gibi kemiriciler sel ortamında artar ve fare idrarının sel sularına karışması da, bütünlüğü bozulmuş ciltlere temas ile “leptospiroz” dediğimiz hastalığa neden olur. Atık sularının içindeki sıvı ve katı atıkların cilde temas etmesi sonucu deri enfeksiyonlarının da artmasını bekleriz.

Selin ev ve ev eşyalarını etkilemesi, sel geçtikten sonra da etkili olur. Bu etkileme, sağlık sorunlarını uzun döneme yayar. Bu arada, sel sırasında yaşanan sağlık sorunlarının zamanında tedavi edilmemesi, sağlık sorunlarını ağırlaştırır, komplikasyonlara yol açar, tedaviyi zorlaştırır.

Peki, neler yapılabilir?

Sel riski olan bölgede, hangi sağlık sorunlarının yaşanabileceği önceden değerlendirilmelidir. Düzenli bir bilgi toplama sistemine sahip olmak, kritiktir. Yoksa, oluşturulmalıdır. Bu salt bürokratik bir işlem olarak kabul edilmemelidir; bununla, olası hastalıkların/sağlık sorunlarının erken belirlenmesi ve zamanında müdahalesi mümkün hale gelir.

Selden etkilenen evlerde yaşayanlar hergün ziyaret edilerek, sağlık sorunları izlenmelidir.

En önemli ihtiyaç, sudur. Sel bölgesindekilere, günlük ihtiyacı kadar temiz su sağlanmalıdır. Su dezenfeksiyonu için en kolay ve en hızlı etki gösteren yöntem klor uygulamasıdır. Suların sürekli dezenfeksiyonu sağlanmalı, sağlıklı olmayan sular için, evlere klor tabletleri dağıtılmalıdır.

Halk, kaynağını bilmediği suları içmeme konusunda uyarılmalıdır. Sel sularının ciltle temasının önlenmesi konusunda eğitim yapılmalı, bu durumla karşılaşmış insanların ciltlerini sabunlu suyla yıkaması önerilmelidir.

Kısa sürede, vektör kontrol önlemleri alınmalıdır. Sıtma için, bu çok önemlidir. Fare ve benzeri kemiricilerin risk durumu da değerlendirilmelidir.

Aşılama hizmetleri aksatılmadan sürdürülmelidir. Evlerinde ve geçici yerleşim yerlerinde yaşayan insanların özellikle gebe ve çocukların rutin aşıları aksatılmamalıdır. Sel sırasında toprak, çamur, vb. ile kirlenmiş, derin yarası olanların tetanos bağışıklaması yapılmalıdır.

Sele hazırlıklı olmak açısından, halkımıza  bazı hatırlatmalar yapmak istiyoruz:

Sel öncesi yapılması gerekenler

* Acil durum malzemelerinizi hazırlayın, miadlarını ve sağlamlıklarını sık sık kontrol edin.

Mümkün olduğu kadar pişirme gerektirmeyen gıda ve sağlam kapaklı temiz kaplarda su stoklayın.

* Radyo ve televizyondan hava durumunu ve sel yayınlarını izleyin.

* Kıymetli ve gerekli eşyalarınızı boşaltabileceğiniz ve ailenizle birlikte kalabileceğiniz güvenli bir yer ve bu yere giden güvenli bir yol belirleyin, buraya ulaşma tatbikatları yapın.

* Evin etrafına ve kapı içlerine yerleştirilen kum torbaları, eşyaların zarar görmesini engelleyebilir.

            Sel sırasında yapılması gerekenler

* Evden ayrılmadan önce elektrik ve suyu kapatın.

* Yüksek yerlerde bulunmaya dikkat edin ve sel basmış yolda araç kullanmayın.

* Aracınızdayken sel içinde kalırsanız, hemen aracı kapatın ve yüksek bir yere çıkın. Suyun 30 cm. yükselmesi araç üzerinde 700 kiloluk itmeye neden olur. 60 cm.lik yükselme bir aracı sürüklemeye yeter.

* Dizinizi geçen suya girmeyin. Kopmuş elektrik tellerinden uzak durun ve ilgili yerlere bildirin. Sele bağlı ölümlerin önemli bir kısmı elektrik çarpması sonucu görülür.

* Çocukların su birikintilerinde oynamasına izin vermeyin, kimyasal madde ya da kanalizasyon karışmış olabilir.

            Sel sonrasında yapılması gerekenler

* Sel suyu ile bulaşmış olması olası taze sebze ve meyve yemeyin. Sadece şişe suyu ya da önceden depoladığınız hazır gıdaları ve temiz suyu tüketin.

* Felaket alanından uzak durun, özel bir beceriniz yoksa kurtarma ve temizleme çalışmalarını engellemekten başka bir işe yaramazsınız.

* Elektrikli aletlere dokunmayın.