DÖNER SERMAYE YASASI'NDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK NELERİ DEĞİŞTİRECEK?

Dr. Ziya Tay
Manisa İl Sağlık Müdürlüğü 112'den Sorumlu Şb. Müd.

Son günlerde sağlık çalışanları arasında en çok konuşulan ve tartışılan konu hiç şüphesiz döner sermaye yasasında yapılan değişikliktir.

Özellikle birinci basamak sağlık kurumlarında çalışanlar, bu yasa değişikliğinin sağlık çalışanlarına ve sağlık hizmetlerine ne getireceğini ilgi ve heyecanla beklemektedir. Ancak konunun yeterince bilinmiyor olması yanlış anlamalara ve tereddütlere neden olmuştur. En sağlıklı değerlendirmenin, konunun her yönüyle ve doğru olarak bilinmesiyle mümkün olacağı inancındayım.

Öncelikle döner sermaye ile ilgili olarak bugüne kadar yapılmış olan yasal düzenlemelerin sağlık hizmetlerine katkısı ve bu kurumlarda çalışan personele sağladığı olanaklar incelenmelidir.

1-04.01.1961 tarih ve 209 sayılı kanun ile Sağlık Bakanlığı'na bağlı Yataklı Tedavi Kurumlarında döner sermaye kurulması imkanı verilmiştir.

2-02.09.1961 ve 106 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Döner Sermaye Yönetmeliği ile yataklı tedavi kurumlarında kurulacak olan Döner Sermayelerin hangi usul ve esasların çerçevesinde işletileceği açıklanmıştır.

3-30.06.1989 tarih ve 20211 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 325 sayılı kanun hükmünde kararname ile döner sermaye gelirlerinin o birimde görevli personele ek ödeme yapılması imkanı sağlanmıştır.

4-02.01.1990 tarihli Sağlık Bakanlığı'na Ait Döner Sermayeli kurum ve kuruluşlarda görevli personele döner sermayeden yapılacak ek ödeme hakkında yönerge ile bu ödemelerin hangi usul ve esaslara göre yapılacağı açıklanmıştır.

Yapılan bu düzenlemeler ile önemli miktarlarda döner sermaye geliri elde eden hastanelerimiz her türlü ihtiyaçlarını kendi gelirleriyle karşılayabildiği gibi çalışan personeline de döner sermaye ek ödemesi yapmaktadır. (Bugün için hastanede çalışan bir hekim 3 ayda; ortalama 2 maaş tutarı kadar döner sermaye ek ödemesi almaktadır.) Buna karşılık birinci basamak sağlık kurumlarındaki sağlık çalışanları, hastanede çalışmanın sağladığı bu imkanlardan faydalanamadığı gibi döner sermaye ek ödemesi alamamaktadır. Özellikle köy ve belde sağlık ocaklarında zor şartlar altında fedakarca hizmet vermeye çalışan sağlık personelinin hastanede çalışan meslektaşlarının aldığı ücretin (döner sermaye ve nöbet ücreti dahil) yarısı kadar bir ücret alması en basit ifadesiyle, düzeltilmesi gereken bir haksızlıktır.

Son olarak 11.01.2001 tarihinde kabul edilen 4618 sayılı yasa ile bu adaletsizliğin giderilmesi imkanı sağlanmıştır. Bu yasa, 1961 yılında çıkarılan döner sermaye yasasının bir maddesinde değişiklik ile iki ek madde ve bir geçici madde ilave edilerek hazırlanan bir değişiklik yasasıdır. Bu nedenle konunun daha iyi anlaşılabilmesi için döner sermaye yasasının tamamı buna bağlı olarak çıkartılan yönetmelik ve yönergenin bir bütün olarak ele alınması gerekir.

Döner sermaye yasası'nda yapılan bu değişiklik İle mevcut durumdan farklı olarak;

1-1999 yılı Gayri Safi geliri 1 trilyon liradan az olan hastanelerdeki döner sermaye işletmeleri birleştirilerek her ilde bir adet Merkez Döner Sermaye işletmesi kuruluyor. (İlimizde Manisa ve Salihli Devlet Hastaneleri bu uygulamanın dışındadır.)

2-Birinci basamak sağlık kurumlarında koruyucu sağlık hizmetleri dışında kalan tedavi edici hizmetlerden elde edilecek gelirler de Merkez Döner Sermaye İşletmesine dahil ediliyor.

3-En az 100 yatağa sahip hastanelerde uzman hekimler tarafından mesai saatleri dışında acil vakalar hariç özel sağlık hizmeti verebilmesine imkan sağlanıyor. Ancak bu bir zorunluluk olmayıp isteyen hekimlerin yapabileceği bir uygulamadır.

4-Döner sermayeden elde edilen toplam gelirin %50'sine kadar, personel ek ödeme yapabilme imkanı sağlanıyor.  (Bu oran yasa çıkmadan önce %35 idi.) Ayrıca personele maaşının %50'si ile %100'ü arasında değişen oranlarda ek ödeme yapılmakta iken yasada yapılan değişiklik ile bu oranın alt sınırı %80'e yükseltilmiştir.

5-Hastanenin acil servis, yoğun bakım vb. birimlerinde çalışan personele (tabipler hariç) %50 ve vardiya kapsamında çalışan personele %30 oranında fazla ödeme yapılmasına imkan sağlanıyor.

Döner Sermaye Yasası'nda Yapılan Bu Değişiklikler Sağlık Hizmetlerine ve Çalışanlara Ne Şekilde Yansıyacak?

1-Birinci basamak kurumlardaki sağlık çalışanları da hastanede çalışan meslektaşları kadar döner sermaye ek ödemesi alacak, böylece on yıldır devam eden adaletsizliğe son verilmiş olacaktır.

2-Bu gün ödenek yetersizliği nedeniyle sarf malzemesi ihtiyaçları bile yeterince karşılanamayan sağlık ocaklarının her türlü sarf malzemesi ve tıbbi cihaz ihtiyaçları ile hizmet içi eğitim giderleri döner sermaye gelirlerinden karşılanacaktır.

3-Her türlü tıbbi cihaz ve sarf malzemesi ihtiyacı karşılanan, bu sağlık ocakları kendilerine müracaat eden hastaların çoğunun, teşhis ve tedavisini yapabilir konuma gelecek, böylece hastanelerdeki yığılmalar önlenecektir.

4-Bugün için her hastanede birbirinden bağımsız olarak çalışan döner sermayeler gerek personel yetersizliği, gerekse yeterli takibin yapılamaması nedeniyle verilen sağlık hizmeti karışlığında kurumlara fatura edilen tedavi ücretlerinin ancak %70 kadarını tahsil edebilmektedirler. Bu işletmelerin birleştirilmesi sonucu oluşturulacak Merkez Döner Sermaye İşletmesi ile kayıplar en aza indirilecektir.

5-Her hastane döner sermayesi, hastanenin ihtiyacı olan tıbbi cihaz ve sarf malzemesini ayrı ayrı satın almaktadır. Çoğu zaman aynı malzemeyi bir çok hastane değişik fiyatlardan satın almakta, bu durum hastane idarelerini haklı ya da haksız itham altında bırakmaktadır. Yapılan bu kanun değişikliği ile bütün satın almalar merkezi döner sermaye işletmesi tarafından toplu olarak yapılacağından, çok daha uygun fiyatlara satın alınması mümkün olacak, döner sermaye giderleri azalacaktır.

6-Birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan ve kendini üvey evlat gibi hisseden sağlık personelinin ücretlerinin ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi ile özellikle köy ve belde sağlık ocaklarından hastanelere yoğun tayin talebi ortadan kalkacak bu kurumlardaki personel eksiklikleri zaman içinde giderilmiş olacaktır.

7-Yasada koruyucu sağlık hizmetlerinin tamamının ücretsiz olarak verileceği açıkça ifade edilmiştir. Sağlık ocaklarının geniş imkanlara kavuşması sağlık personeline yeni bir heyecan yeni bir motivasyon kazandırarak bu kurumlarda verilen koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde kaliteyi ve verimliliği artıracaktır.

8-Hastanelerin bazı birimlerinde (acil servis, yoğun bakım, vb) ve vardiya sisteminde çalışanlara, ek artış getirilmesi ayrıca ek ödeme oranının alt sınırının %80'e çıkarılması sonucu hastane çalışanlarının döner sermaye ek ödemeleri de artacaktır.

9-Hastanede muayene ve tedavi olmak için uzun süre beklemek zorunda kalan hastalar, kendilerine en yakın sağlık ocağında sağlık sorunlarına büyük oranda çözüm bulabilme imkanına kavuşacak ve böylece hastanelere hasta yığılmaları azalacak. Hastaneye gitmek durumunda olan hastalar da daha kolay bir sağlık hizmeti alabilecektir.

Yapılan bu değişiklik özünde kamu kurumlarında ve sosyal güvenlik kuruluşlarında (Emekli Sandığı, Bağ-Kur vb.) sağlık hizmetlerine ayrılan payın artırılmasıdır. İlimizde sağlık açısından her hangi bir sosyal güvenceye sahip olmayanların oranı %25 kadardır. Sadece yeşil kartlıların toplam nüfus içindeki oranı %15'tir. Sağlık Bakanlığı tarafından çıkartılan ilgili yönetmelikte "Yeşil Kart almaya hak kazanamayan, ancak sosyal güvenceden yoksun vatandaşların ödeme gücünü aşan tedavi giderleri, Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Fonu tarafından Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ne aktarılan avans sisteminden karşılanacaktır" denmektedir. Yani devlet yeşil kart ve bu fon sistemiyle sosyal güvencesi ve ödeme gücü olmayan bütün vatandaşların sağlık hizmetinden ücretsiz olarak yararlanmalarını garanti altına almıştır.

Birinci basamak sağlık hizmetlerine köklü değişiklikler getiren ve burada görev yapan sağlık çalışanlarının ücretlerinde önemli miktarlarda artış sağlayan bu yasa değişikliğinin sağlıkla ilgili bütün meslek odaları ve sendikalar tarafından desteklenmesi gerektiğine inanıyorum.