Dr. Belgin Ünal Aslan*, Dr. Okan Badıllıoğlu**
* Yrd. Doç. Dr.; Dokuz Eylül Ü. Tıp Fak. Halk
Sağlığı AD.
**Araştırma Görevlisi Dr.; Dokuz Eylül Ü. Tıp
Fak. Halk Sağlığı AD.
İnfluenza (grip) çok eski zamanlardan beri bilinen ve sık görülen
bir hastalıktır. İlk kez MÖ 412'de Hipokrat tarafından tanımlanmıştır ve
influenzaya benzer ilk pandemi 1580'de yaşanmıştır. O zamandan bu yana
31 ayrı olası influenza pandemisi bildirilmiştir. Bunlardan üçü 20. yüzyılda
olmuştur.
Etken: Orthomyxo viridea ailesinden bir RNA virüsüdür. İnfluenza
virüsünün A, B ve C olarak üç anatipi ve çok sayıda alt tipi vardır. İnfluenza
A ve B insanlarda dolaşan türlerdir. İnfluenza virüsünün antijenik yapısını
hemaglutinin (H1,2,3) ve nöraminidaz (N1,2) adlı yüzey proteinleri belirler.
Hemaglutininde küçük ve yavaş gelişen zincir değişlikleri (antijenik
drift) epidemilere yol açabilir, ani ve büyük değişiklikler ise (antijenik
shift) pandemilere neden olur.
Tip A bütün yaş gruplarında orta ve şiddetli derecede hastalığa neden
olurken, tip B hafif epidemilere yol açar ve daha çok çocukları etkiler.
Tip C insanlarda sık görülmez ve epidemi yapmaz.
Bulaş Yolu: Enfekte kişilerin virüs taşıyan solunum salgılarının
damlacık yoluyla virüse duyarlı kişiye geçmesi ile olur.
Kuluçka süresi: 1-3 gündür.
Klinik Belirtiler: Akut solunum yolu hastalığı oluşturur. Klinik
olarak diğer akut solunum yolu enfeksiyonu yapan etkenlerden ayırt edilemez.
Ani başlayan ateş, kuru öksürük, boğaz ağrısı, burun tıkanması ya da
akması, baş ağrısı, gözlerde sulanma, kas ağrısı ve halsizlik bulguları
olabilir. Yaklaşık olarak 1-2 haftalık bir sürede tamamen iyileşme olur
ancak yaşlılar, çocuklar ve diğer duyarlı gruplarda pnömoni gibi ağır komplikasyonlar
ortaya çıkabilir.
Akut romatizmal ateş nedeniyle sürekli aspirin kullanan çocuklarda,
influenza B'nin Reye Sendromuna neden olabildiği görülmüştür.
Myokardit ve ensefalopati diğer komplikasyonlardandır.
İnfluenzaya bağlı ölüm hızı binde 0.5-1.0 arasındadır. Ölümlerin
çoğunluğu, pnömoni komplikasyonu nedeniyle 65 yaş üzeri kişiler arasında
görülmektedir.
Tanı: İnfluenzanın kesin tanısı, hastalığın ilk üç günü içinde
ateşli dönemde alınan boğaz-burun çalkantısı ya da sürüntüsünden virüs
izolasyonu ile olur. Hemaglutinasyon inhibisyon testi, PCR ya da ELISA
teknikleriyle burun akıntılarında viral antijenlerin saptanması ve kültür,
influenzada virüs tipinin belirlenmesi için gereklidir.
Epidemiyolojisi: Birinci Dünya Savaşı'ndan önce influenza, önemli
bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmiyordu; ancak bu, savaştan hemen
sonraki İspanyol Grip’inden sonra değişti. 1918-1920 yılları arasında olan
İspanyol Grip’inde en azından 20 milyon kişinin öldüğü bildirilmektedir.
1957 yılındaki Asya Grip’i ve 1968 yılındaki Hong Kong Grip’i
salgınları yaklaşık 1.5 milyon insanın ölümüne, üretim kaybı ve tıbbi bakım
olarak 32 milyar dolar kayba neden olmuştur.
Influenza virusu antijenik yapısında küçük değişiklikler yaparak
mevsimsel epidemilere neden olur. Sonbahar kış aylarında yüksek ateşli
solunum yolu enfeksiyonlarının aniden artışı influenza epidemisini düşündürmelidir.
Epidemi 2-3 haftada en yüksek düzeye ulaşır ve 5-6 hafta sürer. Tüm ayaktan
ve yataklı tedavi kurumlarına başvurular artar. Tropikal ülkelerde yılın
her dönemi hastalık görülebilirken diğer bölgelerde özellikle sonbahar
ve kış aylarında salgınlar olur.
Bu salgınların hayvan kaynaklı olduğunu gösteren veriler elde edilmiştir:
1918'deki salgından izole edilen virüsler domuzdan, 1957 ve 1968'dekiler
kümes hayvanlarından zincirler içermektedir. 1976'da domuzlardan geçen
yeni bir influenza virüsü salgın yaparken, 1997-98'de Hong-Kong'da kümes
hayvanlarından geçen bir influenza virüsü salgın oluşturmuştur.
Korunma: Bağışıklama ya da ilaçla olabilir.
1. Bağışıklama: İnfluenzaya karşı inaktive virüs aşısı geliştirilmiştir.
Aşı hastalığın ağır geçmesini ve komplikasyonlarını önler. Aşı bir sezon
önce dolaşan virüsler temel alınarak hazırlanır. Aşının etkinliği virüsün
antijenik yapısını hızlı değiştirmesi nedeniyle ancak %70-90 düzeyindedir.
Aşı yapılması gereken grup: Aşı etkinliğinin görece düşük olması
ve komplikasyonların özellikle belli gruplarda sık görülmesi nedeniyle
influenza bağışıklamasında öncelikli gruplar tanımlanmıştır:
1. 65 yaşın üzerindekiler,
2. Yaşlı bakım evinde kalanlar,
3. Astımlı çocuklar, kronik kardiopulmoner hastalığı olanlar,
4. Diabet, renal bozukluk ya da immun yetmezliği olanlar,
5. Uzun süreli aspirin tedavisi alanlar (Reye Sendromu olasılığı),
6. İnfluenza sezonunda gebeliğinin ikinci ya da üçüncü trimesterinde
olacak kadınlar,
7. Grip virüsünü riskli gruplara taşıyabilecek kişiler: Sağlık
çalışanları, yaşlı bakım evlerinde çalışanlar, ev ziyareti yapanlar, grip
açısından riskli kişinin ev halkı,
8. HIV ile enfekte kişiler yer almaktadır.
Bu öncelikli grupta olmayan ancak aşılanmak isteyenlere de aşı
yapılabilir.
İnfluenza aşılamasında dikkat edilecek noktalar:
1. Aşı olası influenza sezonundan önce eylül-kasım aylarında
yapılmalıdır.
2. Diğer aşılarla (pnömokok, MMR, Hemofilus influenza B ve OPV)
birlikte yapılabilir, ancak farklı bölgelerden kas içine uygulanmalıdır.
3. Aşı dokuz yaşından küçüklere bir ay ara ile iki doz yapılmalıdır.
Emziren anneler aşı olabilir.
Aşının yapılmaması gereken durumlar:
1. Altı aydan küçük bebeklere,
2. Yumurta alerjisi olanlara,
3. Yüksek ateşi olan erişkinlere aşı uygulanmamalıdır.
Aşı uygulamasından sonraki 6-12 saatte ateş, halsizlik ve kas
ağrısı gibi yan etkiler olabilir. Yan etkiler 1-2 gün sürer, ender olarak
aşırı duyarlılık reaksiyonları görülebilir.
2. İlaçlı Koruma: Virüs replikasyonunu yavaşlatan Amantadin ve
Rimantadin ilaçla korumada kullanılmaktadır. İlaçla koruma epidemiden önce
ya da sırasında, bağışıklama yapılmamış ve riskli gruplara yönelik olarak
uygulanır ve hastalığı %70-90 olasılıkla önler. Bulaştan sonraki 48 saat
içinde uygulanmasının hastalığın bulgularının şiddetini azalttığı belirtilmektedir..
İlaçla Koruma Uygulanacak kişiler:
1. Aşılanmamış ancak hastalığı çok ağır geçirebileceği düşünülenlere,
2. Riskli gruba bakım verenlere,
3. İmmün yetmezliği olanlara,
4. Aşıya alerjisi olanlara,
5. Salgın kuşkusu olduğunda toplu yaşanan yerlerde yaşayanlara
uygulanır.
DENE-YANILMA
1. İnfluenza virüsünün antijenik yapısındaki hangi değişiklik
epidemiye yol açar?
a) Yavaş ve büyük zincir değişiklikleri b) Yavaş ve küçük
zincir değişiklikleri
c) Ani ve büyük zincir değişiklikleri d) Ani ve küçük zincir
değişiklikleri
e) Hiçbiri
2. Hangi influenza tipi şiddetli derecede epidemiye neden
olur?
a) Tip A b) Tip B
c) Tip C d) Hepsi
e) Hiçbiri
3. Hangi yaş grubunda influenzaya bağlı komplikasyonlar
ve ölüm daha fazla görülür.
a) 0-2 yaş grubu b) Okul çağında
c) 2-6 yaş grubu d) Adölesan çağda
e) 65 yaş üzerinde
4. İnfluenza aşısı hangi aylarda yapılmalıdır?
a) Aralık-Şubat döneminde b) Mart-Mayıs döneminde
c) Tüm aylarda yapılabilir d) Eylül-Kasım döneminde
e) Haziran-Ağustos döneminde
5. İnfluenza aşısı aşağıdakilerden hangi gruba yapılmamalıdır?
a) Astımlı çocuklar b) Renal yetmezliği olanlar
c) HIV ile enfekte kişiler d) Yaşı 6 aydan küçük
olanlar
e) Emziren anneler
|