Dr. Şevket AKSOY
Alcatel İşyeri Hekimi

Giriş:
Alcatel Teletaş İstanbul Dudullu da kurulu, Telekominikasyon alanında faliyet gösteren çok uluslu bir şirkettir. 1965 de PTT ARLA adı ile kurulmuş, 1983 de Teletaş adı ile anonim şirkete dönüştürülerek özelleştirilmiş ve 1993 de çoğunluk hisseleri Alcatel tarafından satın alındıktan sonra çok uluslu bir şirketin Türkiye kolu olarak faaliyetine devam etmektedir.
Alcatel Teletaş üretiminin
ana konusu:
Manyetik kartlı telefon sistemleri, sayısal telefon santralleri, transmisyon sistemleri, şebeke yönetim sistemleri, GSM alt çoklayıcı sistemleri vb telekominikasyon araçlarıdır. Ana müşterimiz olan Türk Telekom dışında başta eski Sovyet Cumhuriyetleri olmak üzere dünyanın pek çok ülkesine ihracat yapılmaktadır.
Demografik özellikler:
Çalışan sayısı yaklaşık 700 kişidir. Yoğun iş döneminde az sayıda gecici işçi çalıştırılmaktadır. Çalışanların büyük bölümü ofislerde olup, bedenen çalışan personel sayısı 200 civarındadır. Çalışanların % 24’ü kadın, % 76’sı ise erkekdir. 538 personel aylık ücretli, 168'i ise saat ücretlidir. Personelin eğitim düzeyi; ilk - ortaokul %1.6, lise mezunu %39, üniversite mezunu ise % 59.4' dür. Yaş ortalaması 30 dır. Saat ücretli personelin büyük çoğunluğu meslek lisesi mezunu ve 10-15 yıllıktır.
Riskli işler:
Çalışma; mekanik ve kimyasal işlemleri başka firmalara yaptırılmış olan plaketler üzerine, elektronik komponentlerinin otomatik makinalarla veya manuel olarak dizilmesi ve parçaların montajının yapılıp test edilmeleri şeklinde olup, genellikle oturarak -masa başında- yapılmaktadır. Havya ile lehimleme ve plaketlerin soltec makinasında lehim banyosundan geçirilmesi işlemi (çok küçükte olsa) kurşun zehirlenmesi riski olabilecek iş pozisyonu olarak değerlendirilmiştir. Bunun dışında montör adı verilen ve genellikle aylık ücretli olan personelin çalıştığı; ürünlerimizin, Türk Telekom işyerlerine montaj ve testlerin yapılması, (özellikle radyolink kulelerinde -yüksekte çalışma- montaj işlemi) sağlık açısından riskli diğer önemli bir iş pozisyonudur. Vinç kullanımının yaygınlaşması ile minimum düzeye inmiş olmakla birlikte ağır yük kaldırma ve yine izolasyon trafosu kullanımı ile minimum düzeye inmiş olan elektrik akımı ile çalışma (onarım-test) iş kazası riski taşıyan diğer iş pozisyonlarıdır. Buna karşın bugüne değin en önemli iş kazalarımız, iş gereği araba kullanmak zorunda olan personelimizin yaptığı trafik kazaları olmuştur.
Sağlık servisi:
Sağlık biriminde bir hekim tam gün çalışmaktadır. Sağlık servisinin tıbbı malzemeleri: Otoklav, küçük cerrahi setler, katlanır sedye, sakat arabası, entübasyon seti, monitör, aspiratör, otomatik şeker ve kolesterol ölçer vb.’dir.
Beş yıldır tüm çalışanlar aileleri ile birlikte özel sağlık sigortası tarafından sigortalanmaktadır. İşyerindeki tüm güvenlik görevlilerinin ve her ofisde en az bir kişinin ilkyardım eğitimi alması zorunlu tutulmuştur. İşyerimizde ilk yardım eğitimi almış olanların oranı % 18’dir. Acil durumlarda kullanılmak üzere işyerinin muhtelif yerlerine (başta güvenlik olmak üzere) sedye ve ilkyardım çantaları yerleştirilmiştir.
İşe giriş ve peryodik muayeneler:
İşe girişte, herkes ayrıntılı bir sağlık anketi doldurmakta ve ardından işyeri hekimi tarafından muayene edilmektedir. Bu muayene, gerek duyulursa laboratuar tetkikleri ve uzman hekim muayenesi ile desteklenmekte ve kişinin sağlık yönünden işe uygun olup olmadığına karar verilmektedir.
Yılda bir kez bedenen çalışan tüm personelin peryodik muayenesi işyeri hekimi tarafından, il dışında çalışan ve bu nedenle işyerine uğrayamayan az sayıdaki personelin muayenesi ise bulundukları illerdeki uygun hekimler tarafından yapılmaktadır.
Peryodik muayeneye tabi tüm personele (214 kişi) normal boy akciğer grafisi çekilmektedir. Kurşunla ilgili işlerde çalışan personele ise (60 kişi ) kan kurşun düzeyi (atomik absorbsiyon yöntemi ile) ve hemogram, lak odasında zaman zaman çalışan bir personele karaciğer testleri ek olarak yapılmaktadır. Akciğer rontgeni işyerinde mobil araç içinde çekilmekte ve yine aynı kanalla işyerinde alınan kanlar Biruni laboratuar analiz ettirilmektedir.
Bugüne değin işyerinde ölçülen en yüksek kan kurşun değeri 17.1 mg/dl olup fizyolojik üst sınırın altındadır. 1998 yılı kan kurşun seviyesi ölçümlerinde tespit edilen en düşük ve yüksek değerler 3.1 ile 9.1 mikrogram/ dl’dir. Başka bir deyişle işyerimizde, kurşun çalışan sağlığını etkileyebilecek düzeyde kullanılmamaktadır.
Peryodik muayeneler esnasında herhangi bir meslek hastalığına rastlanmamıştır. (Bel ile ilgili rahatsızlıklara -bel fıtığı vb- meslek ile ilgili olabilecek olmakla birlikte, meslek hastalığı tanısı konulmamıştır.) Buna karşın peryodik muayene ve tetkikler esnasında, işyeri koşulları ile ilintili olmayan bazı önemli patolojiler (VSD, aort yetmezliği, GİS, Talesemia, eski tbc vakaları vb) tespit edilmiş ve gerekenlerin ileri tetkik ve tedavileri sağlanmıştır.
İş kazası:
İş kolumuzun koşulları gereği iş kazası sık değildir. İşyerinde olan ve istirahat gerektirmeyen kazalar da dahil olmak üzere irili ufaklı tüm kazalar " Alcatel İş Kazası Formu" ile kayda alınmakta bir veya daha fazla gün istirahat gerektiren kazalar ise "SSK İş Kazası Formu" ile SSK ya bildirilmektedir. 1998 yılı içerisinde SSK ya bildirilen iş kazası sayısı üç, genel toplam ise yedi dir. Tüm kazazedeler tamamen iyileşmiştir. İş kazasında kaybedilen toplam 94 iş gününün 93'ü, işyeri dışında meydana gelen kazalara aittir. Önemli kazaların tamamı işyeri dışında ve çoğunlukla Türk Telekom binalarında meydana gelmiştir. (Elektrik kacağı sonucu 2. derece el yanığı, masanın çökmesi sonucu parmak kırığı) Bir adet iş kazası ise yolda yürürken düşme sonucu omuz çıkığı şeklinde oluşmuş ve 39 gün raporla sonuçlanmıştır. Her önemli iş kazasından sonra, işyeri hekiminin katılımı ile kaza soruşturması yapılmakta ve eğer gerekli ise düzeltici çalışma başlatılmaktadır. örn; 2.derece el yanığı ile sonuçlanan bir elektrik çarpması nedeni ile yapılan kaza soruşturması sonucunda ilgili tüm iş pozisyonlarına izolasyon trafosu takılarak elektrik çarpması sonucu iş kazası tamamen önlenmiştir.
Poliklinik:
Sağlık servisinde mesai saatleri içerisinde randevulu olarak hasta muayenesi yapılmaktadır. Her hasta için ortalama 10 dk süre ayrılmaktadır. 1998 yılı poliklinik sayımız 2248 kişidir. Hastalara verilen ve iki güne kadar olan hastalık raporlarında personelin maaşından kesinti yapılmamaktadır. SSK raporları hariç, iki günü geçen raporlarda - işyeri hekimi, özel hastane, muayenehane vb- maaştan küçük bir kesinti uygulanmaktadır. Buna rağmen absentizm oranlarımız oldukça düşüktür. [1998 yılı doğum izinleri hariç, Aylıklı personel başına düşen hastalık rapor günü -1.95, saat ücretli personel için ise 3.69 gündür. Genel absentizm oranı ise: (Toplam kaybedilen gün sayısı x 100/çalışılan toplam adam gün sayısı ) saat ücretli personelde %1.33, aylıklı personelde % 0.51 dir. Yaptığımız bir çalışmada iki güne kadar olan hastalık raporlarının ücretli sağlık iznine dönüştürülmesinin beklenenin aksine toplam raporlu gün sayısını azalttığı tespit edilmiştir.]
Polikinik hastalarının çoğunluğunu üst solunum yolu enfeksiyonları oluşturmaktadır. Genele uyumlu olarak kış aylarında hasta sayısında artış, yaz aylarında düşüş izlenmektedir. Kış aylarında daha çok solunum yolu enfeksiyonları görülürken yaz aylarında buna cilt hastalıkları da eklenmektedir. Genç bir nüfus olduğundan kronik hastalıklara sık rastlanmamaktadır. Aşılama:
Tetanoz: 1995 yılı içerisinde bedenen çalışan tüm personele tetanoz aşısı (tetavax) yapılmıştı. Önümüzdeki yıl rapelinin yapılması planlanmaktadır.
Hepatit B: İşyerinde isteyen tüm gönüllülerden kan alınarak hepatit B taraması yapılmış ve aşılanması gerekenler (350 kişi - Gen hevac B ile) 1998 yılı içeride 3 doz olarak (0,1,6 aylarda) aşılanmıştır. Giderleri işyeri ve özel sağlık sigortası tarafından karşılanmıştır. Daha önce hepatit aşılaması yapılmamış veya işe yeni girmiş olan personele istekleri halinde aşı yapılmasına devam edilmektededir.
Grip aşısı: İstekli olanlara grip aşısı yapılmaktadır. 1998 yılında 302 kişi Vaxigrip ile aşılanmış ve giderler sağlık sigortası ve işyeri tarafından ortaklaşa ödenmiştir.
Eğitimler:
Alcatelde eğitim faliyetleri çok yönlü olarak yürütülmekte ve herkese eşit imkanlar sağlanmaktadır. Bunlar yönetici eğitim programları dışında tüm personele yönelik olarak: Kişisel gelişim eğitimleri (zaman yönetimi, prezantasyon teknikleri, problem çözme- karar verme vb.) işçi sağlığı, iş güvenliği eğitimleri, yabancı dil eğitimleri, yurtdışı eğitim programları ve mesleki eğitim programları başlıkları altında toplanmaktadır. 1999 yılı genel eğitim bütçesi 90 Milyar TL dir
1998 yılı içerisinde aşağıdaki konularda Genel Sağlık eğitimleri yapılmıştır
1- İlkyardım Eğitimi / 83 Kişi beş ayrı grupta
2- Kalp Hastalıklarından Korunma / 31 Kişi iki ayrı grupta
3- Hepatitler / 37 Kişi
4- Hamilelik ve Sorunları / 26 Kişi
5- Çocuk Gelişimi ve Beslenme / 25 Kişi
6- Çocuk Eğitimi / 25 Kişi
7- Çocuk Psikolojisi / 57 Kişi iki ayrı gurup
1999 yılı eğitimleri
1- Ekran başında sağlıklı çalışma / 33 kişi iki grupta
2- Premenstruel Sendrom / 38 kişi iki grupta
3- Bel ağrıları / 33 kişi iki grupta
4- İlkyardım / 10 kişi
Genel sağlık eğitimleri işyeri hekimi veya dışardan davet edilen uzmanlar tarafından verilmektedir. Eğitimler bir yıl önceden planlanarak bütçelenmekte gerekli olduğunda değişiklik ve ekler yapılabilmektedir.
İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulu çalışmaları:
İşyerimizde kuruluşundan buyana İSİGK etkin bir şekilde faaliyet göstermektedir. Kurul üretim, montaj, anbar ve sevkiyat birimlerinin işçi temsilcilerinin yanısıra, Genel Müdür Yardımcısı (bşk), İnsan Kaynakları Müdürü ve Uzmanı (sekreter), Fabrika Müdürü, Kalite Müdürü, üretimden bir supervisor, bakım ve onarım işlerini yapan firma temsilcisi (taşeron) ve işyeri hekiminden oluşmaktadır. Uzmanlığına ihtiyaç duyulan diğer kişiler de gerekli olduğunda toplantıya davet edilmektedir.
Kurul kararları sonucunda:
Üretim alanına klima takılması, elektrik akımı ile çalışılan yerlere izolasyon trafosu takılması, vinç uygulamasının yaygınlaştırılması, işçi soyunma odalarının yenilenmesi, gürültü izolasyonu yapılması vb pek çok önemli ve pahalı projeler hayata geçirilmiştir. Uygulama şansı olmayan, absurt önerilerin kurul kararı haline gelmesi, kurulda yapılan tartışma ve incelemeler sayesinde önlemekte böylece kurulun etkinliği sürekli kılınarak, alınan kararlar yerine getirilmektedir. Büyük yatırım gerektiren işler (örnek: Klima, işçi soyunma odalarının yenilenmesi) daha sonraki yıl veya yıllar için planlanmakta dolayısıyla bütçelenen her şeyin hayata geçirilmesi daha kolay olmaktadır.
Gıda ve su hijyenine önem verilmekte; yemek ve sular ayda iki kez düzenli olarak analiz ettirilmektedir. Yangına karşı önlem olarak tüm fabrika yeniden gözden geçirilmiş ve hidrant hattının tüm fabrikayı kontrol edecek şekilde kurulması için çalışmalar yapılmıştır. 1999 yılı genel sağlık ve iş güvenliğine ayrılan bütçemiz 250 milyar TL’dir.
Çevre sağlığı:
İşyerimizde çevre sağlığına da büyük önem verilmektedir. Atıklar tamamen nötralize edilerek çevreye zararsız hale getirilmektedir. Çöpler her gün alınmaktadır. Sanayi bölgesinde olmamız nedeni ile su ve gıda kirliliğine yol açmamız söz konusu değildir. Çevre çalışma gurubu daha az atık, daha az plastik, daha az çöp politikası ile çalışmalar yürütmekte ve bu amaçla zaman zaman prosesde iyileştirmeler yapılmaktadır. Çevreye zarar vermeme çalışmalarının yanısıra fabrika çevresini ağaçlandırma çalışmaları da gönüllü katılım temelinde yürütülmüştür.