Kimyasal madde kullanım miktarlarının ve çeşitliliğinin her geçen gün arttığı bir çağda, işyerlerinde bu maddelere yönelik risk değerlendirmesi yapılarak gerekli düzenlemelerin yapılması ve koruyucu önlemlerin alınması her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda, işyerlerinde kimyasal risk değerlendirmelerinin düzenli ve etkin şekilde yapılması, uygun koruyucu önlemlerin alınması yolundaki en önemli basamaktır.

Gelişen teknoloji ile her yıl binlerce yeni kimyasal maddenin sentezlenmesi ve bu maddelerin hızla endüstriyel üretim süreçlerinde de kullanılır hale gelmesi hem bu maddelerin üretim aşamalarında çalışan hem de kendi üretim süreçlerinde bu maddeleri kullanan işçiler açısından büyük bir sağlık riski oluşturmaktadır. Eskiden beri kullanılmakta olan kimyasal maddelerin sağlık etkileri büyük ölçüde bilinmektedir, oysa yeni kullanıma giren kimyasalların pek çoğunun sağlık etkileri henüz tam olarak ortaya konulamamıştır.

Sağlığın korunması ilkesi gereği işyerinde kullanılan tüm kimyasal maddelerin risk değerlendirmelerinin yapılarak gerekli koruma önlemlerinin alınması amacıyla özellikle işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarına önemli görevler düşmektedir.

Kimyasal risk değerlendirmesi yapacak olan ekibin etkin bir değerlendirme yapabilmek için yapılandırılmış yöntemlere ihtiyacı vardır. Günümüzde, kimyasal risk değerlendirmesinde kullanılmak üzere çeşitli ülke ve kurumlar tarafından geliştirilmiş olan kimyasal kontrol yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok bilinenleri İngiltere tarafından geliştirilen “Control of Substances Hazardous to Health Regulations-COSHH” ile Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından geliştirilen “International Chemical Control Toolkit-ICCT”’tir.

Bu yöntemlerden “Uluslararası Kimyasal Kontrol Rehberi-ICCT” özellikle gelişmekte olan ülkelerin küçük ve orta büyüklükteki işletmelerinde yapılacak olan kimyasal risk değerlendirmelerinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir. Ülkemizde kullanımının daha pratik olacağı düşüncesiyle kimyasal risk değerlendirmesi yapacak olan tüm küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde kullanılmak üzere ILO Uluslararası Kimyasal Kontrol Rehberi’ni tüm ekleri ile birlikte tam metin olarak dilimize kazandırdık. Rehberin Türkçe’ ye çevrilmesi için gerekli izinler ILO Türkiye Ofisi İş Sağlığı ve Güvenliği Ulusal Program Sorumlusu Sayın Burcu Akça’nın destek ve aracılığıyla Cenevre’de bulunan ILO Genel Merkezi’nden alınmıştır. Bu süreçteki desteği ve yol göstericiliği için Sayın Burcu Akça’ya ve ILO yetkililerine çok teşekkür ederiz.

Bu alandaki eksikliği ve ILO Kimyasal Kontrol Rehberi’nin dilimize çevrilmesinin önemi ve gerekliliğini bize hatırlatan değerli meslektaşımız İşyeri Hekimi Dr. Yıldıray Orhon’a da çok teşekkür ederiz.

Türk Tabipleri Birliği (TTB) uzun yıllardır düzenlediği işçi sağlığı alanındaki eğitimler ve bu alanda yaptığı yayınları ile alana çok önemli katkılar sağlamıştır. Bu yaklaşımın bir devamı olarak TTB, bu önemli rehberin dilimize kazandırılması için ILO ile işbirliği yapmış ve böylece ILO Uluslararası Kimyasal Kontrol Rehberi’nin sizlere ulaşmasını sağlamıştır.

Bu rehberi kullanırken uyulması ve dikkat edilmesi gereken noktalar aşağıdaki gibidir;

1. Rehberi kullanırken ilk uygulanacak basamak maddenin tehlike sınıfının belirlenmesi ve sağlanan tablolar aracılığıyla ait olduğu tehlike grubuna yerleştirilmesidir.
2. İkinci aşamada kullanılacak madde miktarı belirlenir.
3. Üçüncü aşamada havaya karışacak olan madde miktarı belirlenir.
4. Dördüncü aşamada uygun olan kontrol yaklaşımı belirlenir.
5. Son olarak, göreve özel kontrol rehber formları tespit edilerek uygulanır.
6. Rehberde sık kullanılan solventler ve pestisitler gibi özel konular için ayrı bölümler oluşturulmuştur. Bu maddeler ile ilgili değerlendirmelerde ilgili bölümlere bakılması önerilir.

Rehberin uygulanmasına ilişkin daha detaylı bilgilere rehber ana metninden ulaşılabilir.

Ege Üniversitesi İş ve Meslek Hastalıkları Bilim Dalı tarafından çevrilmiş ve dilimize kazandırılmış olan “ILO Uluslararası Kimyasal Kontrol Rehberi”nin tam metni ve eklerini iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri ve iş hijyenistleri başta olmak üzere tüm iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerine yararlı olması umuduyla sizlerle paylaşıyoruz.

Saygılarımızla,

1 Kasım 2017, İzmir

Prof. Dr. Meral TÜRK
Çeviri Editörü