Bu ayki konumuz; “Hepatit B”. Sorularımızı
Dr. Sami Ulus Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Merkezi’nden Dr. Necdet Kuyucu
yanıtladı.
1. Hepatit-B enfeksiyonu nedir ?
Hepatit-B virüsünün neden olduğu, birincil olarak karaciğerde
inflamasyon ve hepatosellüler hasarla seyreden bir hastalıktır. Hepatit-B
virüsü; karaciğere affinitesi olduğu bilinen, hepatotrop virüslerdendir.
Yalnız insanlarda hastalık yapabilen Hepadnavirüs grubundan zarflı bir
DNA virüsüdür. Hepatotrop virüsler dışında metabolik hastalıklar,
toksik-iskemik ajanlar, ilaçlar, bazı bakteriler, parazitler ve bazı diğer
virüslerle gelişen hastalık ya da enfeksiyonlar sırasında da akut viral
hepatit gelişebilir.
2. Hepatit-B virüsünün yapısal özellikleri nelerdir?
Kanda 20, 22 ve 42 nm çapında partiküller biçiminde bulunur.
Bunlardan 20 ve 22 nm çağındaki partiküller enfeksiyöz değilken, 42 nm
çapındaki partikül infeksiyözdür ve Dane partikülü ya da Hepatit-B virionu
olarak adlandırılır. Dane partikülü hepatit-B virion 27 nm çapında bir
nekleokapsitten ve bunu çevreleyen 15-25 nm kalınlığında bir kılıftan oluşur.
Nükleokapsitte virüs DNA'sı, virüs DNA'sının sirküler yapısının oluşmasını
sağlayan bir enzim olan DNA polimeraz, kor antijeni (HBcAg) ve korun bir
protein yan ürünü olan çözünebilir e antijeni (HBeAg) bulunur. HBV'nin
dört antijeni vardır. Kılıf antijeni (HBsAg), kor antijenleri; HBcAg ve
HBeAg ve DNA polimeraz. Bunlardan HBsAg, HBeAg ve DNA polimeraz kanda serbest
formda saptanabilirken, HBcAg yalnızca hepatosit çekirdeğinde ve kanda
Dane partikülü içinde bulunur ve serbest formda saptanamaz.
3. HBV enfeksiyonunun dünyada ve Türkiye'deki durumu
nedir ?
HBV enfeksiyonu tüm dünyada oldukça yaygındır. Dünyada her yıl
50 milyon kişi HBV ile enfekte olmakta ve bugünkü sayılarla dünya
nüfusunun 2/5'i (2 milyar) bu virüsle enfekte olmuş durumdadır. Her yıl
HBV'ye bağlı nedenlerle 1-2 milyon insan ölmekte ve dünyada 350 milyon
insan bu virüsün taşıyıcısıdır.
Ülkemizde her yıl 200 bin kişi bu virüsle enfekte olmaktadır
ve her üç kişiden birisi bu enfeksiyonu geçirmiştir. Ülkemizde 3-3.5 milyon
kişi bu virüsün taşıyıcısıdır.
4. HBV enfeksiyonuna yakalanma riski kimlerde daha fazladır?
HBV enfeksiyonu için herkes eşit derecede risk taşımaz. Bazı
insanlarda, hastalarda ve gruplarda enfeksiyon daha sık görülür. HBV enfeksiyonu
için risk taşıyan gruplar şunlardır: a) Sağlık personeli,
b) Çok sayıda kan transfüzyonu yapılan hastalar,
c) Hemofili ve hemodiyaliz hastaları,
d) HBV taşıyan kişi ile aynı evi paylaşanlar,
e) Birden fazla cinsel partneri olan heteroseksüeller,
f) Homoseksüel ve biseksüel erkekler,
g) Damar içi uyuşturucu kullananlar,
h) Kişisel hijyenin iyi olmadığı bakım evi, yurt ve hapishane
gibi yerlerde yaşayanlar,
ı) HBsAg pozitif anneden doğan bebekler.
5. HBV nasıl bulaşır?
HBV dört yolla bulaşır:
a) Kan veya kan içeren sıvıların zedelenmiş deri veya mukoza
ile teması sonucu (perkütan ya da parenteral bulaşma),
b) İnsandan insana zedelenmiş deri ya da mukoza aracılığıyla
(horizontal bulaşma),
c) Cinsel yolla,
d) Annenin kanının ya da kanlı sıvılarının bebeğe zedelenmiş
derisi ya da mukozası aracılığıyla ya da göbek kordonu aracılığıyla geçmesi
ile (perinatal bulaşma) bulaşı.
HBV enfeksiyonunun inkübasyon peryodu alınan virüs miktarına
ve kişinin immün sisteminin direncine bağlı olarak 45-180 gün (ortalama
60-90 gün) arasında değişir.
6. HBV enfeksiyonunda hastalık belirtileri nelerdir ?
HBV enfeksiyonunda; enfeksiyon sık ancak hastalık enderdir. Virüsü
alanların yaklaşık %50-65'in de hiç bir hastalık belirtisi gelişmeden enfeksiyonu
geçirir. Virüsle enfekte olanların yaklaşık %30-50'inde kırıklık, yorgunluk,
hafif ateş, mide bulantısı, karın ağrısı, eklem ve kas ağrıları gibi yakınma
ve bulgular gelişir. Çocukların %10'undan azında, erişkinlerin %30-50'inde
sarılık görülebilir. Virüsle enfekte olanların %1'inden daha azında enfeksiyon
akut karaciğer yetmezliği ile fulminant bir gidiş gösterir. Akut enfeksiyonun
yaklaşık 1-6 haftalık klinik seyri vardır. Bu sırada hastalarda değişen
derecelerde karaciğer enzimleri ve bilirubinde yükselme gözlenir.
7. HBV enfeksiyonunun çocuk ve erişkinlerde seyri nasıldır?
Akut enfeksiyon çocuklarda erişkinlere göre daha hafif ve bulgu
vermeden seyreder. Ancak bebeklerin immün sistemi nedeniyle enfeksiyon
erişkinlere göre daha fazla oranda kronikleşmeye eğilimlidir. Yenidoğanların
%5-10'unda, 1-5 yaş grubundaki çocukların %70'inde, erişkinlerin ise
%90-95'inde virüs 6 ay içinde vücuttan temizlenerek bağışıklık gelişir.
Akut enfeksiyon erişkinlerin yalnızca
%5-10'unda kronikleşirken, yenidoğanların
%90-95'inde, çocuk ve adolesanların
%30'unda kronikleşir ve virüs taşıyıcısı olur.
Bu hastaların kronik karaciğer hastalıkları yönünden uzman doktorlar
tarafından izlenmesi gerekir. Kronik karaciğer hastalıkları geliştiğinde
µ-interferon tedavisi kullanılabilir, ancak başarısı sınırlıdır.
8. HBV taşıyıcısı kimlere denir ?
Akut enfeksiyondan sonra 6 ay içinde virüse karşı bağışıklık
geliştirmeyen, virüsü veya virüs proteinlerini kanlarında taşıyan kişilere
taşıyıcı denir. Öncelikle, bu kişiler virüsün sağlıklı bireylere bulaşmasında
kaynaktırlar. Ayrıca bu kişilerde kronik aktif hepatit, siroz ve karaciğer
kanseri gibi kronik karaciğer hastalıklarının gelişme riski yüksektir.
Kronik hepatit-B ile karaciğer kanseri (primer hepatosellüler karsinoma)
gelişmesi arasında sıkı bir ilişki vardır. Kronik virüs taşıyıcılarında
primer hepatosellüler karsinoma gelişme riski taşıyıcı olmayanlara göre
200 kat fazladır. Kronik HBV taşıyıcıları ile virüsün bulaşma yollarından
birisi ile temas edenlere yalnızca aşı yapmak yeterli koruyuculuğu sağlar.
9. Akut HBV enfeksiyonunun serolojik bulguları nelerdir ?
Akut enfeksiyonda kanda ilk saptanan virüs antijeni HBsAg’dir.
Virüs alındıktan ortalama 4-6 hafta sonra kanda saptanır. HBsAg saptanmasından
bir süre sonra kanda HBeAg pozitifleşir. HBsAg ve HBeAg'nin pozitif bulunduğu
dönemde eğer bakılabilirse kanda HBV-DNA'sı ve DNA polimeraz da saptanabilir.
Ayrıca HBsAg saptanmasından 3-5 hafta sonra da hepatit bulguları ile birlikte
anti-HBc'nin pozitifleştiği görülür. Kendi kendini sınırlayan HBV enfeksiyonunda
HBeAg, HBsAg kaybolmadan önce ve karaciğer enzimleri en yüksek düzeye çıkmasından
kısa bir süre sonra saptanamaz ve kısa bir süre sonra bulaştırıcılığın
azaldığının indeksi olarak antiHBe antikorları saptanır. HBsAg karşı oluşan
antikor (anti-HBs), HBsAg kanda saptanamaz olduktan yaklaşık 2 hafta-2
ay sonra kanda saptanır duruma gelir. Anti-HBs saptanması iyileşmeyi ve
HBV karşı bağışıklığı gösteren bir belirteçtir ve yaşam boyu kalır. Bu
sırada akut enfeksiyon sırasında saptanılan anti-HBc IgM niteliğindeki
antikorlarda anti-HBc IgG sınıfından olmaya başlar.
10. HBV enfeksiyonundan nasıl korunuruz ?
Enfeksiyondan korunmanın en emin ve güvenilir yolu hepatit-B
aşısı yaptırmaktır. Hepatit-B aşısı rekombinant gen teknolojisi
ile maya ya da memeli hücrelerinde üretildiklerinden son derece güvenilirdir
ve bu tür enfeksiyonların bulaşmasına neden olmaz. Hepatit-B
aşının kanser yaptığı söylentisi yanlıştır. Tam tersine aşı ile hepatit-B
enfeksiyonundan korunulmazsa, HBV alınması ile böyle bir riske girmek söz
konusudur. Hepatit-B aşısı virüsle karşılaşmadan önce ya da karşılaştıktan
sonra kullanılabilir. Her iki durumda da koruyucudur.
|