Beslenme
Dyt. Şeniz Ilgaz*
*Sağlık Bakanlığı,
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Gn. Md. Ankara
Kafein ve Sağlık Üzerine Etkileri
Kafein nedir?
Kafein dünyada
en az 63 tür bitkinin meyvesi, tohumu ve yaprağında doğal olarak bulunan bir
bileşiktir.
Hangi besinler ve
içecekler kafein içerir?
Kafeinin en çok
bilinen kaynakları kahve, çay, kolalı içecekler ve çikolatadır. Besinlerdeki
kafeinin miktarı besinin hazırlanmasına, üretim yöntemine, besinin tüketildiği
miktara göre değişir. Çay ve kahve bitkilerinin çeşitliliği de kafein miktarını
etkilemektedir. 220-240 mI’lik bir fincan kahve ile yaklaşık 85 mg, yine 220-240 mI’lik
bir fincan çay ile yaklaşık 24 mg, 30 gramlık bir parça çikolatadan ise yaklaşık 8
mg kafein alırız.
Kafein besinlere
neden eklenir?
Koka bitkisinin
tanesi ve çay yapraklarından oluşturulan besinler ve içeceklerde de biraz kafein vardır.
Ayrıca bazı besinlere ve içeceklere de lezzet için kafein katılmaktadır.
Tüketilen
kafein miktarının sınırı ne olmalıdır?
Kafeinin normal
miktarı kişiye göre değişir. Kafeine karşı duyarlılık; tüketim sıklığı, düzenli
olarak alınan miktar, vücut ağırlığı ve fiziksel koşullar gibi pek çok etmene bağlıdır.
Pek çok çalışmada, yetişkinler için güvenli olarak tüketilebilecek kafein miktarının
günde 300 mg (yaklaşık 3-4 fincan kahve ya da 5-6 büyük bardak çay) olduğu
belirtilmiştir. Kafein kan dolaşımında ya da vücutta birikmez, alındıktan birkaç
saat sonra atılır.
Kafeinin kısıtlanmasına
gerek var mıdır?
Orta düzeyde
kafein alımı tüm insanlar için güvenlidir (300 mg). Kafeine karşı duyarlılık
kişiden kişiye değişir. Bazı kişiler kafeine karşı duyarlı olabilir ve çok az
miktarlarda da olsa kafeinden olumsuz etkilenebilir. Birkaç fincan kahve, çay ya da
kolalı içecek tüketen bir kişi kafeinin uyarıcı etkisinden etkilenmediğini
belirtirken, bir fincan kahve ile kafeinin uyarıcı etkisi yüzünden uyuyamadığını söyleyen
kişi çoktur. Kişisel duyarlılığın yanı sıra hamileler, çocuklar ve yaşlılar tüketilen
kafeinin kısıtlanması gereken gruplardır.
Kafein
dehidratasyona neden olur mu?
Kafeinin
dehidratasyona neden olduğuna ilişkin bir veri yoktur. Bu etkinin daha çok kafein
içeren içecekle alınan sıvı nedeniyle oluştuğu saptanmıştır.
Kafein çocuklar
için zararlı mıdır?
Araştırmalar
besinlerin içinde bulunan kafeinin miktarının çocuklar için zararlı olmadığını göstermiştir.
Ancak ailelerin çocuklarına fazla miktarda kafein içeren yiyecek ve içecekleri
vermemesi gerekir. Çocuklar için tüketilen kafein miktarı günde 35-40 miligramı geçmemelidir.
Kafeini içeren
besinler ve içecekler çocuğu hiperaktif yapar mı?
Kafein ile
hiperaktif davranışlar arasında ilişki olduğuna ilişkin bir çalışma yoktur.
Yapılan çalışmalarda kafein içeren besinler ya da içecekleri tüketen çocuklarda
hiperaktivite gözlenmemiştir.
Hamilelik
döneminde kafein alınabilir mi?
Hamilelik
döneminde günlük olarak tüketilen 300 mg (3-4 fincan kahve ya da 5-6 bardak çay)
kafeinin olumsuz etkisi olmadığı ancak hamilelik döneminde fazla miktarda
tüketilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır. Orta düzeyde kafein tüketen hamile kadınlarda
ne erken doğum ne de düşük doğum ağırlığında bebek gibi durumlara
rastlanmamıştır.
Emziren anne
kafein alsın mı?
Emziren
annelerin aşırı olmamak kaydıyla kafein alabileceği bazı çalışmalarda
belirtildiyse de, az miktarda da olsa bebeğin anne sütünden kafein aldığı
bilinmektedir.
Kafein tüketimi
osteoporoza neden olur mu?
Osteoporoz oluşumunda
en önemli risk etmenleri genetik yapı, yetersiz kalsiyum alımı, sigara içme, yetersiz
egzersiz, östrojenin yetersiz oluşu ve yaş gibi etkenlerdir. Ancak fazla miktarda
kafein tüketiminin de osteoporoz riskini arttırdığı bilinmektedir. Orta düzeyde
kafein tüketiminin olumsuz etkisinin olmadığı birkaç çalışmada saptanmıştır.
Kafein kan basıncını
yükseltir mi?
Kafein kronik
hipertansiyon oluşmasına neden olmaz. Ancak bazı kişilerde kafeinin kan basıncını
kısa süreyle yükselttiği bilinmektedir. Yüksek kan basıncı olan kişilerin kafein tüketimlerini
kısıtlaması gereklidir.
Kafeinin kalp
hastalıkları ile ilişkisi var mıdır?
Kafein alımının
kalp hastalıklarına yol açmadığı ancak fazla tüketilmemesi gerektiği
vurgulanmıştır. |