Dr. Nazif YEŞİLLETEN
SSK İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi Başhekimi

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebep veya işin yürütüm şartları nedeniyle meydana gelen, geçici veya sürekli hastalık, sakatlık, ruhi arıza halidir.
Diğer bir deyişle; işyerinde mevcut insan sağlığına zararlı, kimyasal maddeler fiziksel etkenler, biyolojik etkenlerin meydana getirdiği hastalıklara meslek hastalığı denir.
Meslek hastalıkları SSK Sağlık İşletmeleri Tüzüğüne göre beş ana gruba ayrılır:
A-    Kimyasal maddelerle oluşan meslek hastalıkları; kimyasal maddelerin yapısına göre 25 alt gruba ayrılır.
B-    Mesleki cilt hastalıkları; 2 gruba ayrılır.
C-    Pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer hastalıkları; 9 alt gruba ayrılır.
D-    Mesleki bulaşıcı hastalıklar; 4 alt gruba ayrılır
E-    Fizik etkenlerle oluşan meslek hastalıkları; 12 alt gruba ayrılarak değerlendirilmektedir.
MESLEK HASTALIKLARINI HEKİME GÖTÜREN SEBEPLER:
Bazen üzerinde bile durulmayan semptomlar; baş ağrısı, halsizlik, kabızlık, iştahsızlık olabildiği gibi, bazen de ciddi ve çok ağır bir klinik tablo; (Polinö-ropati, karaciğer ve böbrek yetmezliği, solunum ve dolaşım sistemi yetmezliği- işitme kusuru) olur.
Meslek hastalıklarının tanısı kolay değildir. Tanı için:
§    İyi bir hastalık anamnezi,
§    İyi bir mesleki anamnez,
§    İyi bir fizik muayene,
§    Rutin laboratuar tetkikleri yanında,
§    Özel laboratuar tetkikleri yapılmasına da ihtiyaç duyulur.
Bu nedenle SSK Genel Müdürlüğü; tedavi edici hekimlik hizmetleri ile, koruyucu hekimlik hizmetlerini beraberce yürütebilecek, kendine özgü özel laboratuarları olan, İşyerlerinde İNCELEME, ARAŞTIRMA, TARAMA muayeneleri yapabilecek AMBULATUVAR bölümleri bulunan, işyerlerinde koruyucu hekimlik hizmetlerinin alınmasında yardımcı olan çağdaş anlamda işçi sağlığı hizmetleri verecek, Meslek Hastalıkları Hastaneleri açmıştır.
SSK Meslek Hastalıkları Hastaneleri, Ankara, İstanbul ve Zonguldak illerinde olmak üzere üç tanedir. Endüstrinin yoğun olduğu illerde yenilerinin açılmasının işçi- işveren ve SSK açısından, daha doğru bir deyimle çağdaş işçi sağlığı uygulamaları açısından gerekli olduğuna inanıyoruz.

MESLEK HASTALIKLARI HASTANELERİ,
§    Meslek hastalıklarını erken teşhis etmek,
§    Erken tedavi yapmak,
§    Meslek hastalığı malüliyet oranlarını hesaplamak,
§    Eski ve yeni meslek hastalığına yakalananların ölümleri halinde ölümün mesleki olup olmadığını belirlemek,
§    Periyodik muayeneleri yapmak,
§    İşyerlerinde inceleme, araştırma, ölçüm yapmak ve tarama muayenelerini gerçekleştirmek,
§    İşyerlerinde koruyucu hekimlik hizmetlerinin alınmasına yardımcı olmak gibi görevleri üstlenmişlerdir.
Bu görevlerini;
§    Poliklinikleri,
§    Araştırma laboratuvarları,
§    Yataklı bölümleri,
§    Ambulatuvar hizmetleri,
§    Sağlık kurulları ile gerçekleştirir.
I- Poliklinikler: Her hastanede genel meslek hastalığı poliklinikleri yanında, değişik uzmanlık dallarının çalıştığı poliklinikler mevcuttur. Cildiye Poliklini-ği, Göğüs Hastalıkları Polikliniği, Nöroloji Polikliniği, KBB Polikliniği gibi.
II- Laboratuvarlar: Hizmet hastanelerinde bulunan Biyokimya, Hematoloji, Bakteriyoloji, Röntgen,
EKG laboratuvarları, Eğitim hastanelerinde mevcut Solunum Fonksiyon Testleri,Kan Gazları, EEG, EMG laboratuvarı bulunmaktadır. Ayrıca Hizmet ve Eğitim Hastanele-rinde, hatta bazı Tıp Fakültelerinde bulunmayan, Toksikoloji laboratuvarları, İş Psikolojisi laboratuvarları, Odyoloji laboratuvarları da bulunmaktadır.
Toksikoloji laboratuvarları diğer bir deyişle endüstri hijyeni laboratuvarında kimya mühendisleri çalıştırılır.
Bu labaratuvarlarda kimyasal maddeler veya bunların yıkım ürünleri anında kan veya idrarda tesbit edilmektedir. Bu laboratuvar elemanları ve hekim diğer laboratuvarlarla beraber işyeri inceleme, araştırma, ölçüm ve tarama muayenelerine de katılarak, işyerlerinin işçi sağlığı ve meslek hastalıkları yönünden değerlendirildiği, arşivlendiği raporlarını hazırlalar.
İş Psikolojisi Laboratuvarı: İşe girişte, kişinin ruhsal durumuna uygun bir işyeri olup olmadığının, kişinin işyerine uyum sağlayıp, sağlayamadığının saptanmasında ve psikolojik testleri gerçekleştirerek, meslek hastalıklarının erken tanısında önemli rol oyna-yan laboratuvardır.
Odyoloji Laboratuvarı: İşçi sağlığı ve meslek hastalıklarında çok önemli rol oynanan mesleki işitme kusurlarının teşhis edildiği, örnek sessiz kabin ve od-yometri cihazlarının bulunduğu laboratuvarlardır.
III- Periyodik Muayeneler: Periyodik muayeneler, çalışan kişilerin işyerinde mevcut kimyasal maddelerden, fiziksel ve biyolojik etkenlerden, etkile-nip, etkilenmediğini; meslek hastalığına yakalanıp, yakalanmadığını, meslek hastalığına yakalanmışsa, er-ken teşhis ve tedaviye başlamayı sağlayacak muaye-nelerdir.
Yasal olarak işveren tarafından, işyerinin özelliğine göre 3-6-12 ay aralıkla yaptırılması zorunludur. İşverence periyodik muayenelerin bu hastanelerden talep edilmesi halinde, ücreti karşılığında yapılmaktadır. Bugüne kadar onbinlerce işçinin periyodik muayeneleri gerçekleştirilmiştir.
IV- Ambulatuvar Hizmetleri: Meslek Hastalıkları Hastaneleri kimya mühendisi, hekim ve laborantlardan oluşan ekiplerini işyerlerine göndererek, inceleme, araştırma, ölçüm ve tarama muayeneleri yapabilme olanaklarına sahiptir. Bu gezilerde işyeri akım şemasına göre hangi bölümde kaç kişinin çalıştığı, hangi bölümde hangi kimyasal maddeler ve fiziksel etkenlerin mevcut olduğu, yeterli koruyucu tedbirlerin alınıp alınmadığı, işyeri hekiminin olup olma-dığı saptanır, yapılabilen ortam analizleri gerçekleştiri-lerek, hastane hekimlerinin bilgilenme ve teşhis hizmetlerinde yararlanacağı işyeri raporları hazırlayarak bunları arşivlemektedir.
İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi açıldığı tarihten beri 20.000'e yakın işyerini gezerek raporlarını hazırlamış, arşivlemiş ve bu dosyaları hastanemiz he-kimlerinin hizmetine sunmuştur.
V- Yataklı Bölümleri: SSK Meslek Hastalıkları Hastanelerinin yataklı bölümleri de mevcuttur. İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesinin 50 yatağı bulunmaktadır. İleri tetkikleri gerekenlerle, meslek hastalığı tanısı konulmuş olup, tedavisi gereken hastalar yatırılmaktadır.
Halen mevcut yataklar, gereksinimi karşılıyor gibi görünse de sevk zincirlerinin işlemesi halinde sıkıntıların olacağı da bir gerçektir.
VI- Sağlık Kurulları: Tüm branştan uzman hekimlerin iştirak ettiği sağlık kurulları mevcuttur.
Bu kurullar;
§    Meslek hastalığı tanısını,
§    Teşhis ve tedavi sonunda hastanın aynı işte çalışıp çalışmayacağını, çalışacaksa hangi koruyucularla ve ne şekilde çalışacağını, işyeri değişikliği gerekli ise hangi işlerde veya işyerinin hangi bölümlerinde çalışabileceğini,
§    Meslek hastalığı malüliyet bırakmış ise, meslekte kazanma gücü azalma oranını belirlemektedir.
MESLEK HASTALIĞI ŞÜPHELİ VAKALARIN, MESLEK HASTALIKLARI HASTANELERİNE SEVKLERİ
Meslek hastalıklarının teşhisi, şüpheli vakaların bu hastanelere sevk edilmeleri ile gerçekleşir. Bu sevklerde;
1-    İşyeri hekiminin işyerinde kendisine veya diğer sağlık kuruluşlarında yaptırdığı periyodik muayene-lerde, meslek hastalığı veya şüphesi olan hastaların doğrudan bu hastanelere sevkleri,
2-    İşyeri hekiminin yaptığı günlük muayeneler sonunda, meslek hastalığı şüphesi ile kurum yataklı ve yataksız sağlık kuruluşları aracılığı ile yapılan sevkler,
3-    SSK yataklı ve yataksız sağlık kuruluşlarında mua-yene edilen ayakta veya yatmakta olan kişilerde meslek hastalığı şüphe edilmesi halinde sevkleri,
4-    Sigortalıların meslek hastalığı iddiasında bulunarak kendilerini Sigorta Müdürlükleri aracılığı ile sevk ettirmeleri,
5-    Meslek Hastalıkları Hastanelerinde gerçekleştiri-len periyodik muayeneler sonunda davetler,
6-    Meslek Hastalıkları Hastaneleri hekimlerinin iş-yeri inceleme ve tarama muayeneleri sonunda davetleri,
7-    İSGÜM Bölge Laboratuvarı elemanlarının iş-yerinde yaptığı ölçümler ve laboratuvar tetkikleri sonunda şüpheli vakaların hastanelere gönderilmelerini sağlamaları,
8-    İş Teftiş Grup Başkanlığı elemanlarının yaptığı teftişler sonunda kişilerin periyodik muayene ve hastalık olarak sevklerini istemeleri ile bu sevklerin gerçekleşmesi gerekir.
Ne yazık ki, bugün bu sevk zincirlerinden sadece, meslek hastalıkları hastanelerinde yapılan periyodik muayeneler sonunda şüpheli vakaların davet edilmesi şeklindeki yol işlemektedir. Meslek hastalığı teşhis edilen hastaların hemen hepsi veya büyük bir bölümü Meslek Hastalıkları Hastanelerinde yapılan periyodik muayeneler sonunda bulunan vakalardır.
SSK Zonguldak Meslek Hastalıkları Hastanesi mesleki akciğer hastalıklarına hitap etmektedir. Ankara ve İstanbul Meslek Hastalıkları Hastaneleri ise tüm meslek hastalarını teşhis ve tedavi edebilecek ;
§    Laboratuvar olanaklarına,
§    Bilgi tecrübe birikimine ve
§    Yetişmiş uzman kadrolara sahiptir.
Çağdaş işçi sağlığı hizmetlerini gerçekleştirmeye çalışan bu hastanelerin kuruluşunu gerçekleştiren Sayın Dr. Engin TONGUÇ, Sayın Dr. Haldun SİRER ile SSK Genel Müdürlüğümüzün o yıllardaki yöneticilerine ve hastanelerimizin özveri ile çalışmalarına olanak sağlayan şimdiki yöneticilere çok şey borçluyuz; hepsine teşekkürlerimi ve saygılarımı sunuyorum.
Mevcut Meslek Hastalıkları Hastanelerimizin tüm meslek hastalıklarını teşhis edebilecek olanaklara sahip olduğunu belirtmemize rağmen, olası tüm meslek hastalıklarının teşhis edildiğini iddia etmemiz mümkün olmadığı gibi, çalışanların tümünü meslek hastalıklarından koruyabildiğimizi söylememiz de ne yazık ki söz konusu değildir. Problemleri ve yapılması gerekenleri bir sonraki yazımızda inceleyeceğiz.